Pa omborlari tuzilishi va ulardan foydalnish

2. Quduq zaryadlarini portlatishdajinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofahisoblashga misollar
1. Jinslarni karerlarda portlatishda yumshatish uchun quduq zaryadlari seriyasining parametrlari: jins qattiqligi koeffitsienti f = 12, pog‘ona balandligi H = 8 m, quduqning diametri d = 0,15 m, quduq qatorlarining soni 3 ta bo‘lganda masofa aniqlansin.
Quduqlar to‘ri (joylashish tartibi) parametrlari: qator bo‘yicha quduqlar orasidagi masofa 4,5 m, qatorlar orasidagi masofa 5 m, quduqdagi zaryadni uzunligi = 6 m va burg‘ilangan quduq chuqurligi L = 9,5 m .
Quduqni yuqori qismi tiqinlanib og‘zigacha to‘ldiriladi m; = 1. Portlovchi moddalar bilan quduqni to‘ldirish koeffitsienti:
.
Quduqlar orasidagi a masofa 4,5 m teng deb qabul qilinadi (1.1.2-bandga qarang).
Formula (1) bo‘yicha masofani hisoblangan qiymati quyidagicha bo‘ladi:
m.
Xavfsiz masofaning hisoblangan qiymatini = 350 m deb qabul qilamiz.
2. Gorizontga nisbatan nishablik burchagi bo‘lgan qiyalikda portlatilganda jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin. Xavfli zonaning radiusi = 250 m.
Joy relefini hisobga oluvchi koeffitsient formula (3) bo‘yicha hisoblanadi:
.
Xavfsiz masofa formula (2) bo‘yicha hisoblanadi:
m.
Xavfsiz masofaning formula (2) bo‘yicha hisoblangan qiymatini m deb qabul qilamiz.
3. Portlatiladigan uchastkani yuqori nuqtasining xavfli zona chegara uchastkalari ustidan balandligi m bo‘lsa, yumshatish uchun quduq zaryadlarini portlatishda jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin. Xavfli zonaning hisoblangan radiusi = 200 m.
Joy relefini hisobga oluvchi koeffitsientni formula (4) bo‘yicha hisoblaymiz:
.
Jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofaning formula (2) bo‘yicha hisoblangan qiymatini m. Xavfsiz masofa bo‘yicha yakuniy qiymatni 250 m deb qabul qilamiz.
1.2. Otqinli, uzilma portlatishda yoki yumshatish uchun to‘plangan zaryadlar portlatilganda jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofa.
1.2.1. Otqinli va uzilma portlatishda jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfsiz masofa zaryadni portlatish ta’siri ko‘rsatgichlari n va eng kichik qarshilik liniyasi (EKQL) W qiymatlariga bog‘liq ravishda 1P jadval bo‘yicha aniqlanadi.
1.2.2. Qiymati turli bo‘lgan W va n bilan zaryadlar seriyasini portlatishda xavfli zonaning radiusi 1P jadval bo‘yicha aniqlanadi. Boshlang‘ich miqdor deb n bir xil bo‘lganda W ni eng katta qiymati yoki W bir xil bo‘lganda n ni eng katta qiymati qabul qilinadi. Agar ikki qiymat (W va n) o‘zgaruvchan bo‘lib hisoblansa, unda W va n kombinatsiyasi 1P jadval bo‘yicha zonaning eng katta radiusni beradigan zaryadlar topiladi. Bu radius shu zaryadlar seriyasini portlatishda xavfli zona sifatida qabul qilinadi.
1.2.3. Odamlar uchun xavfli zonalar radiuslarining qabul qilinadigan qiymati mazkur Qoidalar § 70 4-jadvalida ko‘rsatilganlaridan kam bo‘lmasligi kerak.

1P jadval

EKQL W, m	Zaryadni portlatish ta’siri ko‘rsatgichlari quyidagicha bo‘lganda odamlar uchun xavfli zonalar radius (m)
	1,0	1,5	2,0	2,5-3,0
1,5	200	300	350	400
2	200	400	500	600
4	300	500	700	800
6	300	600	800	1000
8	400	600	800	1000
10	500	700	900	1000
12	500	700	900	1200
15	600	800	1000	1200
20	700	800	1200	1500
25	800	1000	1500	1800
30	800	1000	1700	2000

Izoh.
Qiyaliklarda, shuningdek portlatiladigan uchastkani yuqori nuqtasi xavfli zona chegara uchastkalari ustidan baland bo‘lgan sharoitda portlatish paytida xavfsiz masofa 1.1.4 –bandga muvofiq ravishda ko‘paytirilishi kerak.

1.2.4. Ko‘lamli (0,5 km va undan ortiq) chuqurlarni shakllantirishda odamlar uchun xavfli zonalar radiusi uni turli uchastkalariga sezilarli darajada turli bo‘lgan W va n qiymatlariga ega bo‘lgan zaryadlar uchun turlicha qabul qilinadi.
1.2.5. YUmshatish uchun to‘plangan zaryadlar (n< 1) portlatilgandajinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha xavfli radius quyidagi tarzda aniqlanadi. Ushbu seriyadan eng katta EKQL - ga ega bo‘lgan zaryad tanlab olinadi. Bunday zaryad uchun o‘sha shartli ravishdagi EKQL ( ) uzunligining qiymati hisoblanadi, bunda me’yordagi otqin (n = 1) zaryadi bo‘lgan deyiladi.
Modomiki ning qiymatini nisbat bilan aniqlash qabul qilingan ekan, ko‘rib chiqilayotgan holat uchun
.
Topilgan qiymatdagi jinsni ayrim bo‘laklari uchishi bo‘yicha odamlar uchun xavfli zonalar radiuslari aniqlanishi uchun asos bo‘lib hisoblanadi. Izlangan radiuslar ni qiymatlari 1P jadvalning n = 1 bo‘lgan zaryadlar grafalarida va hisoblangan qiymatiga tegishli bo‘lgan gorizontal qatorida ko‘rsatilgan.
1.2.6. Mexanizmlar, binolar va qurilishlarni jinsning ayrim bo‘laklari uchib shikastlashidan saqlashni ta’minlovchi xavfsiz masofa aniq sharoitlarni hisobga olgan holda, portlatish loyihasida belgilanishi kerak.