Pa omborlari tuzilishi va ulardan foydalnish

5P jadval
Detonatsiya uzatish bo‘yicha PM imortalari orasidagi ruxsat etilgan
masofalarni ( ) qiymatlari. Hisob b=1,6 m bo‘lganda formula (19) bo‘yicha bajarilgan

Aktivzaryad		Passiv zaryad	PM imorati sig‘imi (PA massasi, t) bo‘yicha, detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofalar, m
			10	25	60	120	240	420
Tarkibida 40% gacha nitroefir-lar bo‘lgan ammiyak selitrasi asosidagi PM		Tarkibida 40% gacha nit-roefirlar bo‘lgan ammiyak selitrasi asosidagi PM
Ochiq	0,8	Ochiq	20	27	36	45	56	68
Xuddi shunday	0,5	CHuqurlashtirilgan	12	17	22	28	35	43
CHuqurlashtirilgan	0,5	Ochiq	12	17	22	28	35	43
Xuddi shunday	0,3	CHuqurlashtirilgan	7	10	14	17	21	26
Tarkibida 40% gacha nitroefir-lar bo‘lgan ammiyak selitrasi asosidagi PM		Trotil
Ochiq	1,3	Ochiq	32	43	58	73	91	110
Xuddi shunday	1	CHuqurlashtirilgan	25	33	44	56	70	85
CHuqurlashtirilgan	1	Ochiq	25	33	44	56	70	85
Xuddi shunday	0,6	CHuqurlashtirilgan	15	20	27	34	42	51
Trotil		Tarkibida 40% gacha nit-roefirlar bo‘lgan ammiyak selitrasi asosidagi PM
Ochiq	1,3	Ochiq	32	43	58	73	91	110
Xuddi shunday	1	CHuqurlashtirilgan	25	33	44	56	70	85
CHuqurlashtirilgan	1	Ochiq	25	33	44	56	70	85
Xuddi shunday	0,6	CHuqurlashtirilgan	15	20	27	34	42	51
Trotil		Trotil
Ochiq	1,9	Ochiq	46	63	84	106	133	160
Xuddi shunday	1,4	CHuqurlashtirilgan	34	46	62	78	98	118
CHuqurlashtirilgan	1,4	Ochiq	34	46	62	78	98	118
Xuddi shunday	0,8	CHuqurlashtirilgan	20	27	36	45	56	68

4.5. Agar passivzaryad turli PA dan (masalan, ammonit i trotildan) iborat bo‘lsa, xavfsiz masofalarni hisoblash uchun koeffitsientining qiymatlari, detonatsiyaga sezgirligi eng katta bo‘lgan PA uchun tanlanadi.

4.6. Detonatsiyalovchi shnurning 1 m ni saqlashda, u 10 ta detonatorga tenglashtiriladi.


Detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofalarnihisoblashga misollar
1. Bittasi 120 t trotil uchun mo‘ljallangan, marzalangan, ikkinchisi 240 t granulit uchun mo‘ljallangan, marzalanmagan ikkita imorat orasida detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin.
Marzalangan trotil imoratiga detonatsiya uzatilganda granulit imorati uchun 4P jadvaldan =1 deb tanlaymiz. SHundayin trotildan granulitga Analogichno pri peredache detonatsii ot trotila detonatsiya uzatilganda =1, b =1,6 m bo‘ladi.
Imoratlarda turli PMlar joylashtirilganligi sababli, ni aniqlash har bir imorat uchun bo‘lak bajarilishi kerak va ni katta qiymatini qabul qilish zarur. Biroq ko‘rilayotgan holda, ikki imorat uchun ni qiymatlari o‘zaro teng bo‘lgani uchun buni bajarmasa ham bo‘ladi, katta imorat aktiv zaryad deb qabul qilinsa etarli. Bunda xavfsiz masofa
m.
2. PA ombori hududiga 120 t trotil saqlanadigan ochiq imoratni va 500000 ta elektrodetonator (kapsyuley-detonator) saqlanadigan ochiq imoratni joylashtirish zarur. Imoratlar orasida detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin.
Elektrodetonatorlar tarkibida bo‘lgan PM massasini (kg),
,
bu erda q =0,0015 kg – bitta EDdagi PM massasi , n – EDlar soni.
kg
ED saqlanadigan imoratni 4.3 bandga muvofiq aktiv zaryad deb qabul qilamiz. Detonatorlarning ochiq zaryadidan trotilning ochiq zaryadiga detonatsiya uzatish shartlari uchun 4P jadvaldan =0,7 deb tanlaymiz; b = 1,6 m.
YOng‘inga qarshi oraliq va i imoratlar joylashishini hisobga olmaganda detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofa
m
3. Mavjud bo‘lgan 420 t grammonit saqlanadigan ochiq imorat va loyihalanayotgan 40 t trotil saqlanadigan marzalangan imorat orasida detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin. Ombor hududi trotil imoratini grammonit imoratidan kamida 45 m uzoq masofada joylashtirishga imkon beradi.
Aktiv zaryad deb, 420 t grammonit saqlanadigan imoratni qabul qilib va b = 1,6 m bo‘lganda 4P jadvaldan =1 ni tanlab, detonatsiya uzatish bo‘yicha xavfsiz masofani hisoblaymiz:

Agar aktiv zaryad deb, 40 t trotil saqlanadigan imoratni qabul qilsak ( = 1; b = 1,6), unda
m.
Grammonit imoratidan trotil imoratini 4.3-bandga muvofiq 39 m uzoqlikka joylashtirish mumkin, faqat ombordagi PAni umumiy zahirasidan kelib chiqqan holda, ZHT ta’siri va portlashni seysmik ta’sirini qayta hisoblash shartida.

OTQINLI ZARYADLARNI PORTLATISHDA ZAHARLI GAZLARNI TA’SIRI BO‘YICHA XAVFSIZ MASOFALARNI ANIQLASH

5.1. Umumiy massasi 200 t dan ortiq bo‘lgan otqinli zaryadlar bir vaqtda portilganda, portlatishni gaz xavfi hisobga olinishi va xavfsiz masofa o‘rnatilishi kerak, uni chegarasidan tashqarida zaharli gazlarni miqdori (shartli uglerod oksidiga hisoblaganda) chegaraviy ruxsat etilgan miqdordan oshmasligi lozim.

5.2. Otqinli zaryadlarni portlatishda shamol bo‘lmasa yoki shamol tarqalishiga tik yo‘nalishida zaharli gazlarni ta’siri bo‘yicha xavfsiz masofalar (m), quyidagi formula bilan aniqlanadi:
, (20)
bu erdaQ – portlatiladigan zaryadlaning jamlangan massasi, t.
SHamol tarqalishiga qarshi yo‘nalishida, gazga xavfli zonaning radiusini ga teng deb qabul qilish kerak. SHamol yo‘nalishida, gazga xavfli zonaning radiusi , quyidagi formula bilan aniqlanadi:
m, (21)
bu erda - shamolning portlatishdan oldingi tezligi, m/s.


Zaharli gazlarni ta’siri bo‘yicha xavfsiz masofalarni hisoblashga misollar
Jami massasi Q = 1000 t bo‘lgan otqinli kameral zaryadlar seriyasini portlatishda zaharli gazlarni ta’siri bo‘yicha xavfsiz masofa aniqlansin.
SHamolning portlatishdan oldingi tezligi = 3 m/s.
SHamol tarqalishiga tik yo‘nalishida, gazga xavfli zonaning radiusini formula (20) bo‘yicha hisoblanadi:
m.
SHuningdek shamol tarqalishiga qarshi yo‘nalishida, gazga xavfli zonaning radiusiniham = 1600 m deb qabul qilamiz.
SHamol yo‘nalishida, gazga xavfli zonaning radiusi formula (21) bo‘yicha hisoblanadi:
m.
Yo‘riqnomaga izoh.
Murakkab vaziyatlarda, shu jumladan mazukr Yo‘riqnoma bilan ko‘zda tutilmagan hollarda, xavfsiz masofalar portlatish ishlarini olib boruvchi korxona tomonidan ixtisoslashtirilgan tashkilotlarni (zaruriyat bo‘lsa) jalb qilish bilan bajariladi .