Parodontal xirurgiya. Dental implatologiya. Ogiz bushligini protezlashga xirurgik usul bilan tayyorlash. Tish saklovchi operatsiyalar. Ma`ruza maqsadi

 
 
Suyak ichi tish implantantlari. 
Tish implantologiyasida ko`pincha yassi va dumaloq formadagi suyak ichi 
implantatlari qo`llaniladi. YAssi implantat 1967 yilda L.Linkow tomonidan taklif 
etilgan. Uning turli xil variantlari keng tarqaldi, ayniqsa tor al’veolyar o`siqli 
patsientlarni davolashda P.Branemark (1967) tish ildizi formasidagi vintli 
implantatni ishlab chiqdi. Bu ikki yangiliklar, bugungi vaqtda tish implantatlari 
barcha keyingi turlarining timsoli bo`ldi. Ular uchun material sifatida eng yaxshi 
deb, titan va uning qotishmalari, tsirkoniy va keramika tan olingan. Titan va uning 
qotishmalarida antikorroziyalik xossalari, eskirish va to`qimalarda erishning 
yo`qligi, yuqori mustaxkamlik qayd etilgan. Titan va uning qotishmalarini 
implantatlar yuzasida hosil bo`lgan okis qavati katta axamiyatga ega. Bu qavat, 
to`qima suyuqliklari bilan o`zaro adekvat ta`sir qilib, titanni to`qimalar bilan 
integratsiyasiga yordam beradi. Xorijda titan va uning qotishmasi asosida juda 
ko`p implantat konstruktsiyalari ishlab chiqiladi, ulardan tish implantologiyasida 
eng keng Linkow, Branemark, Banefit, IMZ, Calsitec, Core-Vent, Frialit, Steri-
Oss, Misch va boshqalar sistemasidagi implantatlar qo`llaniladi. Bizning 
mamlakatda dental implantatsiyaning tez rivojlanishi 80-yillarda boshlandi. 
A.S.CHernikis, O.P.Surov va boshqalar ishlab chiqkan yassi implantatlar 1983 
yilda klinik sinov uchun MSITI (V.M.Bezrukova, A.I.Matveeva va boshqalar) va 
MTSI (T.G.Robustova, A.I.Ushakov va boshqalar) ga berildi. Olingan ijobiy 
natijalar va yassi implantatlarni qo`llashda kliniko-nazariy masalalarni o`rganishi 
o`z aksini P.V.Baluda (1990), V.A.Vigderovich (1991), Abu-Asali-Eyad (1992), 

---

A.M.Sidel’nikov (1992), A.I.Jueev (1995) va boshqalar dissertatsiya ishlarida 
topdi. V.M.Bezrukov, O.N.Surov va A.M.CHernikis ishlab chiqkan yassi 
konstruktsiyalar rasmiy tasdiqlanishi va ularning BMTITI (1986) tomonidan 
chiqarilishi, shuningdek O.N.Surov (1994) ning monografiyasi yassi implantatlar 
ideyalarini stomatologik klinika va poliklinikalar amaliyotida qo`llashga imkon 
berdi. L.Linkow va P.Branemark kontseptsiyalari asosida Rossiyada BMTITI, 
KVS-1 (V.I.Lyasnikov) ning yassi implantatlari, tish ildizi formasidagi dumaloq – 
«kontrast» (A.S.Massarekiy, O.N.Surov), yassi, tsilindrik, vintli, shu jumladan 
gidroksilapatit bilan qoplangan (KIVST – SITU O1) (V.N.Lyasnikov va boshqalar, 
1966), shuningdek vintlilar patentlangan («Liko» firmasi), tsirkoniyli vintlilar 
(«Diva» firmasi), tsilindrik («Komet») va yassi (METEM) implantatlar, «Radix» 
firmasining qator original konstruktsiyalari qo`llashga qabul qilingan. 
Tish implantatsiya rivojlanishida P.Branemark, T.Albrektsson, G.Heimke, 
J.Osborn, D.Buser, G.Zarb o`tkazgan tekshiruvlar muxim rol’ uynadilar. 
Ular, tish implantatsiyasida titan va uning qotishmalarini, implantatlar 
integratsiyasi patomorfozini tekshirish, implantatsiyada gidroksilapatit, kollagen, 
auto va allo-suyak asosida alloplastik materiallarni qo`llash, shuningdek membrana 
yordami bilan suyakning yunaltirilgan regeneratsiyasi usulini qo`llash bilan bog’liq 
bo`lgan. V.I.Itin va boshqalar (1975, 1985) va V.E.Gyunter va boshqalar (1979, 
1989) ning nikelid-titan qotishmalarni original tekshiruvlari M.Z.Mirgazizov va 
boshqalar (1983, 1993) tish implantatlarini, shu jumladan amortizatsion 
sistemalilarni ishlab chiqishga imkon berdilar. 
Moskva, Sankt-Peterburg, Perm, Novosibirsk va boshqa Rossiya tibbiyot 
institutlarining (Amarxanov A.G., 1986; Egorova I.P., 1986; Vorob’ev V.P., 
Dadikin V.P., Dadikina V.F., 1987; Matveeva A.M., Vigderovich V.A., 1988; 
Surov O.N., 1989; Trofimov V.V., 1989; Ushakov A.I., 1997; Ivanov S.YU., 1988 
va boshqalar) stomatologiya fakul’tetlarida ishlab chiqilgan, shuningdek bir nomli 
Belarus, Ukraina Respublikalari va boshqa yaqin xorijiy davlatlar (Paraskevich V., 
1992, 1997) universitetlari mutaxassislari yaratgan original implantatlarga qator 
avtorlik talabnomalari tasdiqlangan. 
Implantatlar xar xil turlari, operatsiyalar turli usullari, tish protezlarida 
funktsional yuklamalar bilan jag’ to`qimalarida, periostda va og’iz bo`shlig’i 
shilliq qavatida ma`lum funktsional o`zgarishlar yaratiladi. To`qimalarda 
implantatlarning o`sish xarakteri qator faktorlardan: tish protezlari materialidan, 
formasidan, yuklamasidan, organizm organ va sistemalarining xususiyatlaridan, 
shuningdek og’iz bo`shlig’i gigienasidan bog’liq bo`ladi. 

---

L.Linkow (1967), R.Adell va boshqalar (1981), T.Albrektsson (1984) va 
boshqalar morfologik tekshiruvlari, suyak ichi implantatlarining yashab ketishi 
fibrozli qanday bo`lsa, suyakli xam shunday, shuningdek C.Weiss (1987) 
ma`lumotlari bo`yicha fibrosuyakli bo`lishini ko`rsatdilar. SHu bilan birgalikda, 
implantat va suyakning birikish sohalarida, xatto osteointegratsiya paytida, 10 dan 
300 im (D.Buser, 1990, 1995) razmerli proteo va glikozaminoglikan 
zarrachalaridan iborat, amorf modda zonasi hosil bo`ladi. 
Suyakda implantatsiyada sodir bo`luvchi jarayonlar bilan bir vaqtda, 
implantatga tegib to`rgan zonada xamda, u va og’iz bo`shlig’i o`rtasida ochiq 
bar’erni hosil qiluvchi shilliq parda va suyagi usti o`zgaradi. Bu bar’erdan 
ko`pincha implantatning faoliyati bog’liq bo`ladi. 
Bunday to`qima qal`asining saqlanishi yaxshi gigiena va tish 
blyashkasining hosil bo`lishini oldini olish bilan shartlanadi. Implantatning suyak 
va yumshoq to`qimalar bilan integratsiyasi uning tanasiga titanni gidroksilopatitni 
changlatilganda, tanada teshiklar, tarnovchalar, qirqimlilar bo`lganda, shuningdek 
uning buyinchasini yuqori polirovkalashda kuchayadi. Xuddi shunday effektni 
alloplastik 
materiallarni 
qo`llash 
beradi. 
Ular 
etishmayotgan 
suyakni 
yallig’lantiradilar, uning defektlarini yo`qotadilar, osteogenezga yordam beradilar 
va implantat qo`yilgandan so`ng rezorbtsiya yaqqollashuvini kamaytiradilar.