Pedagogik tajribani tashkil etish shartlari

Maktab va o’qituvchilar tajribasini urganuvchi kishi asosiy xalqani topa bilishi lozim.
Pedagogik bilim va mahorat egasi bo’lgan o’qituvchi avvalo, pedagogikaning metodologik asoslarini, shaxs rivojlanishining qonuniyatlari va omillarini, qadrlar tayyorlash miliy dasturining moxiyati, maqsad va vazifalarini bilishi darkor.
Pedagogik mahorat tugma talant yoki nasldan – naslga utuvchi hususiyat emas, balki izlanish, ijodiy mehnat maxsulidir. Bu ko’p kirrali pedagogik faoliyat zaminida ijodiy mehnat yotadi. Shuning uchun ham pedagogik mehnat hamma o’qituvchilar uchun standart, ya’ni bir kolipdagi ish usuli bulmasdan, balki u har bir o’qituvchining uz ustida ishlashi, ijodiy mehnati jarayonida tashkil topadi va rivojlanadi.
Bu jarayon ilgor o’qituvchining pedagogik mahorat i va tajribalarini boshqa o’qituvchi urganishi, undan ijodiy foydalanishi va uz faoliyatini ilgor tajribalar bilan boyitishi zarurligini takoza etadi.
O’qituvchining kasbiy shakllanish jarayoni urta maxsus va oliy o’quv yurtida ta’lim olish jarayonida boshlanadi. O’quv yurtining o’quv rejalari va fanlar buyicha dasturlarida bulajak o’qituvchilarga shu kasbning sir asrorlarini urgatish, ilmiy bilimlar berish, o’qituvchi kasbi haqida ma’lumot va kunikmalarni shakllantirish nazarda tutiladi.
Ta’lim jarayonida fanlar buyicha amalga oshiriladigan seminar, amaliy va laboratoriya mashgulotlari, nazariy bilimlarni mustaxkamlashgagina emas, balki ularni amaliy ish jarayonida kullashga ham imkon beradi. Ko’pgina talabalar 1-kursdan boshlab pedagogika va psixologiya fani buyicha ilmiy-tadkikot ishlariga jalb etiladi.
O’qituvchi mehnatining boshqa kasblardan farki shuki, u doimo takomillashtirishni, charchamasdan ilgor g’oyalarni izlashni talab qiladi. Shuning bilan birga, xozirgi maktab oldidagi zamonaviy talablarni ijodkorliksiz, tashabbuskorliksiz xal qilib bulmasligi uz uzidan kurinib turibdi.
Bunday izlanishlar o’qituvchining ijodiy mehnati va ilgor pedagogik tajribasining natijasidir. Ular maktab tarixida talaygina.
Ilgor pedagoglar konkret sharoitda pedagogik ta’sir etishning juda samarali metod, usul va mazmunini biladilar va bu usullarni ta’lim – tarbiya jarayonida kullashni boshqalarga tavsiya etadilar.
Ilgor pedagogik tajribalarning muhim hususiyati shundaki, ular ilmiy asoslangan metodlarni kullash mahorat iga asoslanadi.
Har bir pedagog bolalarga ta’lim va tarbiya berishda uz ish uslubiga ega bo’lishi va undan samarali foydalanib, uz o’quvchi larining bilim, kunikma va malakalarini izchillik bilan oshirib borishga erishmogi darkor.
Ilgor pedagogik tajribalarni urganish, umumlashtirish va ommalashtirish ishlari maktabda uslubiy ishlarni tashkil qilish jarayonida amalga oshiriladi.
Metodik tadbirlarning asosiy maqsadi - o’qituvchilar ilmiy pedagogik faoliyatini tashkil qilish, ularning nazariy jixatdan tayyorgarligini chuqurlashtirish, pedagogik mahorat ini oshirish hamda ularni ish vaqtidan samarali foydalanish va uni ratsional tashkil qilishdir.
Bunda predmet komissiyalarining urni kattadir. Maktab amaliyotida uslubiy ishlarning kuyidagi shakllari mavjud: o’qituvchi va sinf raxbarlarining o’quvchi larning ta’lim tarbiyasiga oid muhim masalalar yuzasidan doklad va referatlar tayyorlashlari va ularni muxokama qilinishi, o’quvchi larning bilimga qiziqishlarini faollashtirish, ilmiy tushunchalarini shakllantirish, g’oyaviy – siyosiy tarbiyasi, ta’lim jarayonida o’quvchi larning Aqliy rivojlanishi, bilim olishga extiyojlarini ustirish, har bir o’quvchi ning jamoada shaxsiy mavkeini mustaxkamlash;

• 
  ilgor o’qituvchi va sinf raxbarlarining darslari va darsdan tashqari mashgulotlariga kirib kuzatish va darslarni muxokama qilish;
  
• 
  Pedagogik - psixologik adabiyotlarni muxokama qilish;
  
• 
  Darslarni tematik rejalarini muxokama qilish;
  
• 
  O’quv - tarbiyaviy ishlarining muhim, dolzarb masalalari yuzasidan ilmiy metodik konferentsiyalar utkazish, tajriba almashish, ilgor ish tajribalarini urganish va ommalashtirish.
  

Pedagogik jamoada kundalik ishlar jarayonida pedagogik mehnatning haqiqiy ustalari etishib chikadilar.
Urta umumta’lim maktablari koshida metodik kabinetlar tashkil etiladi. Har bir kabinet uz kutubxonasiga ega bo’lib u tuman metodik kabinetidan olingan adabiyotlar, stend va vitrinalar esa pedagogik adabiyot yangiliklari va metodik jurnallar bilan tuldirilib boriladi. Kabinetlarda barcha fanlarga doir darslik va dasturlar tuplanib, u erda dars rejalari, metodik yul-yuriklar, «Pedagogik ukish» materiallari bilan tanishish mumkin. Tuman metodika kabinetlari, viloyat malaka oshirish institutlari, xalq ta’limi organlari bilan birgalikda ilgor tajriba maktablari tashkil etadilar. Bu maktablarda malaka oshirish ishlari, ilgor pedagogik tajriba bilan bevosita tanishish vositasida olib boriladi.
Tinglovchilar (malaka oshirish) mahorat li o’qituvchilarning darslarida katnashib, ularni muxokama qiladilar, shu o’qituvchining ish usullarini uzlashtirib oladilar.
Bu xil kabinet ochishga sharoit bulmagan maktablarda metodik burchak tashkil qilinadi.
Maktab ma’muriyati o’qituvchi va sinf raxbarlarining eng yaxshi ish tajribalarini hisobga olib borishi, lozim topilsa tuman, viloyat konferentsiyalariga va respublika «Pedagogik ukish»lariga tavsiya qiladi.
Bu bilan ilgor pedagogik tajribalar keng ommalashtiriladi, o’qituvchilar uz ustlarida ijodiy ishlashning samarali usullarini kidirib topishga ilxomlantiriladi.
Shuning bilan bir qator da darslarni kirib kuzatishdan maqsad tajribali o’qituvchilarning ijobiy tajribalarini urganish, bu tajribadan boshqa pedagoglarni ham baxramand qilish va okibat natijada yanada yukori natijalarga erishishdir.
Darslarga kirib kuzatish o’quv amaliyotiga ilgor tajribani joriy qilishga hamda o’qituvchilarning ishga ijodiy munosabatini rivojlantirishga yordam beradi.
O’qituvchilarning g’oyaviy-siyosiy saviyasini oshirish, pedagoglarning maxsus bilimlarini kengaytirsh va chuqurlashtirish, ularning pedagogik tayyorgarligini va metodik mahorat ini takomillashtirishga karatilgan individual ishlar, pedagogik mahorat ni takomillashtirishning asosiy shakllaridan biridir.
Tajribali pedagoglar tadkikotchilik har akteridagi topshiriklarni ishlab chiqishda katnashadilar, muntazam ravishda adabiyotlar ustida ishlash va ilgor tajribalarni umumlashtirish asosida o’qitish metodikasining eng muhim masalalari yuzasidan ma’ruza (doklad)lar tayyorlaydilar, turli xil kullanmalar yozadilar.
Ishni endigina boshlagan o’qituvchilar ma’lum masalaga doir pedagogik adabiyotni urganadilar va shu masala yuzasidan axborot tayyorlaydilar, tajribali pedagoglarning darslarini kuzatadilar va maxsus fanlar buyicha bilimlarini kengaytirish va takomillashtirish ustida ishlaydilar. Darslarning reja va konspektlarini tuzishga, dasturlarning ayrim bulimlari buyicha metodik kursatmalar, tematik kalendar rejalar tayyorlashga, tajriba almashish va tekshirish maqsadida darslarni o’zaro kuzatishga e’tibor beriladi.
Jamoaviy (kollektiv) ishlar fanlar, tsikllar yoki ixtisoslar buyicha tuziladigan metodik komissiyalarda amalga oshiriladi, ularga ancha tajribali pedagoglar raxbarlik qiladi.
Komissiya ishida o’zaro dars kuzatish, ochik darslar utkazish va ularni muxokama qilishga katta e’tibor beriladi.Bu darslarni tajribali o’qituvchilar dasturning ancha kiyin va murakkab mavzulari buyicha utkazadilar.
Metodik komissiyalar o’qituvchilar uchun o’quv tarbiya ishlarining ayrim masalalariga doir seminarlar tayyorlab uni utkazadilar, ma’ruzalar uyushtiradilar.
Jamoa ish shakllaridan biri ilmiy amaliy konferentsiyalar bo’lib, ularda o’qituvchilarning ilgor ish tajribalari muxokama qilinadi.
Keyingi yillarida pedagogik ukishlar keng kullanila boshlandi. Ilgor tajribalarni o’quv tarbiya jarayoniga joriy qilish metodik ishlar samaradorligining kursatkichidir.
Bu ish bilan pedagoglar jamoasi shugullanadi, metodik komissiyalar esa ilgor tajribani joriy qilish natijalarini hisobga olib boradi.