Pedagogikaliq instituti fizika-matematika fakulteti fizika oqitiw metodikasi kafedrasi

Elektromagnitlik terbelisler


S kondensator hám L induktivlikten qralǵan jabıq elektr shınjırında júz beretuǵın zaryad, kernew hám toklardıń terbelisin úyrenemiz.
Eń ápiwayı terbelmeli kontur 5– súwrette keltirilgen.





5 - súwret. Eń ápiwayı jabıq elektr shınjırı

Jabıq shınjırdıń qarsılıǵın inabatqa almaymız. K giltti 1 – halatqa jalǵap, kondensatordı U_c potenciallar parqına shekem zaryadlaymız. Keyin K giltti 2 - halatga keltirip, jabıq shınjırdı payda etemiz. Dáslep energiyanıń barlıǵı

Kondensatordıń elektr maydonında jaylasqan boladı (6a - súwret).

6 - súwret. Jabıq elektr shınjırında elektromagnit terbelisler

Keyin bolsa kondensator L induktivlik katushka arqalı razryadlana baslaydı hám katushkanıń ishinde magnit maydon payda boladı. Kondensator tolıq razryadlanǵanda shınjır arqalı ótip atırǵan tok maksimal mániske erisedi hám barlıq energiya katushka ishindegi magnit maydonına jaylasqan boladı (6b - súwret).

L induktivlik katushkanıń qarsılıǵı artıwı menen toktiń mánisi kemeyip baradı, nátiyjede katushkada ózlikindukciya elektr qozǵawshı kúshi

payda boladı. Bul EQK shınjırdan ótip atırǵan tokti usı baǵıtta tiklewge umtıladı. Nátiyjede S kondensator jáne zaryadlana baslaydı (6v -súwret), biraq kondensator qaplamalarında zaryadlardıń belgisi dáslepki halatına salıstırǵanda keri boladı.

Shınjır boyınsha tok joǵalǵanda, S – kondensator tolıq zaryadlanıp boladı hám barlıq energiya kondensator qoplamaları arasındaǵı elektr maydonına jaylasadı.
Onnan keyin keri baǵıtta kondensator razryadlana baslaydı hám barlıq energiya katushka ishindegi keri baǵıttaǵı magnit maydonına ótedi (6g - súwret). Solay etip, shınjırdaǵı elektromagnit terbelis bir tolıq terbeliw dáwirinen ótedi.
Kondensatordaǵı potenciallar farqı

ga teń. Kirxgoftıń 2-nızamınan terbelis konturındaǵı elektromagnit terbelistiń differencial teńlemesin tabamız

yamasa , (1)

Bu teńlemeniń sheshimi jıljıw teńlemesi bolıp tabıladı

Tek ǵana “u” terbeliwshi shamanı Q zaryadqa,  múyeshli tezlik penen almastırsaq, tómendegi ańlatpaǵa

, (2)

İye bolamız. Kondensator qoplamalarındaǵı potenciallar parqın tómendegishe ańlatıwımız mumkin.

, (3)

(2) – ańlatpadan waqıt boyınsha tuwındı alsaq, terbelmeli konturdaǵı toktiń waqıt boyınsha garmonikalıq terbelis ańlatpasına iye bolamız:

, (4)

(2) -, (3) -, (4) – ańlatpalardan kondensator qoplamalarındaǵı potenciallar parqı hám kontur boyınsha toklardıń ózgeriwin garmonikalıq nızamlarǵa boysınıwı, olardıń terbelis jiylikleri birdey mániske iye bolıwı, kernew hám zaryadtıń fazaları birdey ekenligi hám toktiń fazasinan mániske arqada qalıwı kórinip tradı.
Eger ciklik jiyligi ligin esapqa alsaq, ideal konturdıń terbeliw dáwiri tómendegige teń boladı:


, (5)

Bul formula Tomson formulası dep ataladı.