Pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi

“Innovatsiya” so’zi
lotinchadan kelib chiqqan, 
uning tarjimasi yangilanish, 
o’zgartirish, yangilik kiritish 
degan ma`noni bildiradi. 

---

87 
Yuqorida keltirilgan innovatsion jarayonning bir-birini vaqt bosqichida ketma-
ket almashtirib, muntazam tizim uning real rivojlanib borishining soddalashtirilgan 
sxemasini ifodalaydi. Biror aniq innovatsion jarayon bu bosqichlarni o’z ichiga 
olnb, ular ketma-ketligi va bog’liqligiga so’zsiz rioya qilishi shart emas. 
Yangilik kiritishni yangilikni yaratish va tarqatish kompleks va maqsadga 
muvofiq jarayoni sifatida qarab, uniig maqsadi inson talab va ehtiyojlarini yangi 
vositalar bilan qondirish bo’lib, bu samaradorligi, muntazam va hayotiyligini 
ta`minlovchi uslub va tizimlarni ma`lum sifatli o’zgarishiga olib keladi. 
Innovatsion jarayon boshqa sifatli holatga o’tish, eskirib qolgan qoida, vaziyat 
va ahamiyatlarni qayta ko’rib chiqish bilan bog’liq bo’ladi. Bir darajali qator 
yangiliklar (yig’indisi) umumiyligi innovatsion yaxlitligini tashkil etadi. 
Yangilik kiritish ichki mantiq va yo’nalishlarga ega bo’lib, u yangilik g’oyasi 
(fikrni) tug’ilishidan to uning foydalanila boshlanishigacha bo’lgan harakterlarni 
rivojlantirish ham innovatsion jarayon ishtirokchilari o’rtasidagi munosabat 
mantig’ini ifodalaydi. 
Shu tariqa yangilik kiritish dinamik tizim bo’lib, ichki mantiq kabi vaqt 
davomida qonuniy rivojlanishi, uning atrof muhit bilan o’zaro bog’liqligini 
ifodalaydi. Innovatsion jarayoni tuzilishi yangilikning bir bosqichidan ikkinchi 
bosqichiga o’tib borishi bilan o’zgarib boradi. 
Shu bilan birga yangilikning dinamik xususiyatlaridan uning natija-yakuni va 
samarasi bog’liq bo’ladi. Yangilikning yakunlaganligi yoki uning imkoniyatlari 
amalga oshirilganlik darajasi innovatsion jarayon-ning hamma bosqichlari 
qanchalik muvaffaqiyatli o’tib borishiga bog’liq bo’ladi. Oddiy ishlab chiqarishdan 
kengaytirilganiga o’tish keskin vaziyat hisoblanadi, bu o’tish amaliyotda ko’p 
hollarda amalga oshiril-maydi, bu hol qaysi bir yangilikning yakunlanmasligiga 
sabab bo’lib, ko’pgina innovatsion muammolar mavjudligini yuzaga keltiradi. 
Yangilikning yakunlanganligidan uning samaradorligini belgilash kerak, ya`ni 
innovatsion jarayon amalga oshirilayottan tizim, turli ko’rsatkichlarga yangilikning 
amalga oshirilgan imkoniyatlari ta`sirini aniqlash mumkin, shu bilan birga ularning 
o’zaro bog’liqligi yaqqol ko’rinadi. 

---

88 
“Innovatsion” terminiga yaqin bo’lgan tushunchalar “o’zgarish”, 
“mukammallashtirish”, “isloh qilish” tushunchalari hisoblanadi. Ammo ular 
o’rtasida ma`lum fikrlar ham mavjud. 
Yangilik-pedagogik tekshirishlarni baholash asosiy o’lchovlaridan biri bo’lib, 
u iqtisodiy jarayonning asosiy natijasi, bu har qanday yangilik kiritishning mustaqil 
qimmati va xususiyatidir. 
“Yangi” tushuncha innovatsion pedagogikada markaziy tushunchalardan biri 
hisoblanadi. 
Agarda birinchi – “birinchi yaratilgan” – ta`rifi ilgari umuman ma`lum 
bo’lmagan biror narsa haqida tasavvur bersa, keyingi yaqindan beri va ayniqsa 
“yangitdan ochilgan” – ta`riflar esa yangilikda qandaydir darajada “eskilik” 
elementi, nimadir, ilgari bo’lgan biror narsa borligini ifodalaydi. Shu tariqa 
yangilikning ikki turi haqida gapirish mumkin. 
1. Birinchi marta yaratilgan yangilik. Bu yangilik ixtiroga teng, ya`ni yana 
o’rnatilgan yangi haqiqat demakdir. 
2. Avvalgi mavjud bo’lgan nazariyani yanada takomillashtirib, zamonaga 
moslashtirishdan iborat.