Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

“Eshon bobo, ajinani chaqirmang,
Bir kecha sizni bossalar (ham) baqirman
Eshon bobo tashlang jahl-juhulni,
Bir kechs jinlar o‘qitar sizga fununni”
Bu kabi she’riy nutqdan ko‘rinib turibdiki, esh-
on o‘z yoshiga va topgan e;tiboriga sira mos emas. 
Chunki bolalar unga “funundan” dars berishni va hajl-
idan qanday tushishni o‘qtirmoqdalar. Demak, drana-
da keltirilgan detal, kichik bir epizodik obraz ham 
bosh obrazlarning asl ma;nosini anglab yetishimizga 
yordam berarkan.
Badiiy asarlarda obrazlar bir tuzilmani tashkil etib, 
u aynan nimadir yoki qayerdir bilan bog‘liq bo‘la-
di. Misol uchun, jamiyat, davlatning ahvolidan kelib 
chiqqan, zamona zo‘rlarining kechmishlaridan kelib 
chiqqan, yoki o‘z ichki hissiyotlaridan kleib chiqqan 
obrazlar. Drama bilan bog‘lab bu jarayonni ahlil qil-
amiz:
Tursun to‘laligicha jamiyatga va uning davr mohi-
yatidan kleib chiqib tasvirlangan obraz hisoblanadi. 
Uning siymosida biz zulmga qarshi kuchni ko‘rishimiz 
mumkin. Bu obraz zamonning achchiq mahsulidir.
Eshon makon va zamonda kesishgan jamiyatning 
zulmkor qatlamining siymosi. U to‘laligicha ezuvchi 
qatlam.
Guljamol obrazi shoir yashagan asrdagi Qa-
dri toptalgan qizlar siymosi. U to‘laligicha eziluvchi 
qatlamning bo‘g‘ini, bir ko‘rinishi.
Ko‘z oldimizga obrazlar kelganda aynan qanday 
voqelik namoyon bo‘ladi? yozuvchi ayni shu voqelik 
va tasvirni ongimizga singdirmoqchi. Obrazlar bizga 
o‘zi yashagan davr muhitini ifodalab, shu davr haqida 
ma’lumot olishimizga yordam beradi. Har bir obraz 
o‘zga dunyo (xoh yaxshi, xoh yomon bo‘lsin), o‘zga 
kechinma. Ular ifodalagan tasvir bilvosita davrning 
psixikasini ifodalab, unga bo‘lgan qo‘llab-quvvatlov-
chi yoki qarshi (zid) fikrlarni shakllantirdi.
Dramaga e’tibor qaratsak, unda ifodalangan detal 
ya’ni paranji erk tuyg‘usi va mustaqillikni ifoda etmo-
qda. Yoozuvchi nazdida paranji yechish o‘z hayo-
tida yangi qadam tashlash va hurligini his qilishdir.
So‘zimiz isboti sifatida ushbu jumla keltiramiz:
Guljamol: “Paranjisi boshinin yesin, menga kerak 
emas! Jon oyi, meni eshonga sotmang. Bo‘lmasa 
o‘zimni o‘ldirib qo‘yaman!”
Xotunlar: “Qurib kestin shu paranji”.