Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

Chagam (soy), Dad (buloq), Dara (buloq), Tasang 
(buloq), Xufor (buloq), Zaraut, Angor, Chakar, Jayx-
un, Garm kabi.
b) urug‘-aymoq, el-elat nomlari bilan ataladigan 
geografik nomlar (etnonimlar): Chag‘atoy (koriz).
v) kishilarning ism-familiyalari, laqablaridan iborat 
gidronimlar: Sulton (oliy hukmdor, podsho ma’nola-
rini ifodalaydi), Xo‘ja (hurmatli, obro‘-e’tiborli kishi; 
xo‘jayin, sohib; savdogar; murabbiy). 
g) hayvon nomlaridan kelib chiqqan geografik 
nomlar: Bursuq (Bo‘rsiq).
4 
Uluqov N. O‘zbek tili gidronimlarining tarixiy-lisoniy tadqiqi. 
Toshkent: Fan, 2008. –B. 178-185.

---

57
Тилшунослик • Языкознание • Linguistics
Qo‘shimchali toponimlar deganda, otga qanday-
dir qo‘shimcha affiks qo‘shib yasalgan geografik 
nomlar tushuniladi. Quyidagi qo‘shimchalar joy nom-
lari tarkibida ko‘proq uchraydi:
-iy – G‘arbiy, Sharqiy, Markaziy, Jo‘yi Kabutiy kabi;
-lar – Zarangli Azlar (soy), Oqlar (kanal) kabi;
-lik, (-liq) –Matallik (buloq), Yoshlik (nasos stansi-
ya), Yigitlik (buloq), Luxliq kabi;
-loq (lox) – Sangloq (soy) kabi;
-on – Chilon (buloq), Tojikon, Sufiyon (kanal) kabi;
-cha – kichkiraytirish belgisi: O‘rmoncha, 
Sho‘rcha, O‘ng shahobcha, Quduqcha kabi.
Tarkibi birgina lug‘aviy asosdan iborat suv obyek-
ti nomi sodda gidronimlardir. Masalan, ariq nomlari: 
Dabil (Sher. t. Pashxurt q.), Jarma (Sher. t. Oqtosh q.); 
hovuz nomlari: Qoq (Sher. t. Oqtosh q.); suv ombor 
nomlari: To‘palang (Sar. t.); buloq nomlari: Dad (Sher. 
t. Vandob q.), Dara (Sher. t.), Tasang (Boy. t. Panjob 
q.), Xufor (Sar. t.), Zaraut (Sher. t.); soy nomlari: Gu-
matak (Ko‘hitangtog‘ yonbag‘irlari), Chagam (Boy. t.); 
jilg‘a nomlari: Qasaba (Sher. t. Kampirtepa q.), Zax 
(Sher. t. Kampirtepa q); koriz nomlari: Zindon (Sher. 
t. Oqtosh q.); ko‘l nomlari: Ziyorat (Hisor tog‘ yonida); 
kanal nomlari: Angor (Angor t.), Chakar (Uzun t.), 
Jayxun (Muzrabot t.), Garm (Termiz t.) kabi.
Sodda gidronimlar affiksatsiya usulida yasaladi.
Sodda tub gidronimlarning lug‘aviy asosi ma’noviy 
va morfologik jihatdan turlicha.
O‘zbek tilida sodda tub gidronimlarini morfologik 
jihatdan quyidagicha guruhlash mumkin:
1) ot asosli sodda tub gidronimlar: Ziyorat (ko‘l) 
(Hisor tog‘ yonida), Zindon, Dabil, Jarma, Qasaba, 
Dara, Padang, Tasang, Xufor, Zaraut, Angor, Cha-
kar, Jayxun, Sulton;
2) sifat asosli sodda tub gidronimlar; Qoq, 
To‘palang, Zax, Garm kabi.
Kuzatishlarimiz shuni ko‘rsatadiki, o‘zbek tilidagi 
sodda tub gidronimlarning asosiy qismini morfologik 
jihatdan ot asosli nomlar tashkil etadi, sifat asosli 
sodda tub gidronimlar esa juda kam.
Sodda yasama gidronimlar. O‘zbek tili gidronimi-
yasida sodda tarkibli yasama nomlar ham uchraydi. 
Ularning tarkibi lug‘aviy asos va yasovchi affiksdan 
iborat bo‘ladi.
Sodda yasama gidronimlar affiksatsiya usuli bilan 
turli so‘z turkumlariga mansub so‘zlardan yasaladi, 
biroq o‘zbek tili gidronimiyasida ularning miqdori 
kamroq. Tadqiqotimizning avvalgi qismlarida keltiril-
ganidek, o‘zbek tili gidronimiyasida asosan -ma, -loq, 
-li, -liq, -ak affikslari vositada yasalagan sodda yasa-
ma gidronimlar kuzatiladi.
Qo‘shma gidronimlar. Tarkibi birdan ortiq lug‘aviy 
asosdan iborat suv ob’ekti nomi qo‘shma gidronim-
lardir Qo‘shma gidronimlar, kompozitsiya usuli bilan 
yasaladi. 
Qo‘shma gidronimlarning yasalishida ko‘l, soy,