Polimerlarning makromolekulyar tuzilishi

-(1,4)-glyukozid bog‘i - kraxmal

-(1,4)-glyukozid bog‘i - sellyuloza 
Kraxmal sellyulozadan farqli 

-(1,6)-glyukozid bog„i bo„yicha ham birikishi 
va tarmoqlangan zanjirlar hosil qilishi ham mumkin. Kraxmal molekulalari 
kompakt joylashsada, ular orasida vodorod bog„lari deyarli hosil bo„lmaydi va shu 
bois oson eriydi. Sellyuloza faqat chiziqli zanjirga ega bo„ladi va odatda 
molekulalari ipsimon shaklda joylangan va ular orasida kuchli vodorod bog„lari 
mavjud bo„ladi hamda suvda erimaydi. 
Pektin polisaxaridi galakturon kislotalari asosida sintez bo„ladi
R = CN
3
yoki N kabi funksional elementlar. Pektin yaxshi eriydigan polisaxariddir. 

---

Xitin, ya‟ni hayvonot olamida organizmni himoyalovchi qobig„i vazifasini 
o„tovchi polisaxaridning molekulalari N-atsetilglyukozamin zvenolarni b-(1,4)-
glyukozid bog„lari hosil qilishi asosida sintez bo„ladi. Xitin molekulasidagi 
atomlar va funksional guruhlarni joylashishi unga fizik mustahkamlikni beradi va 
shu bois uni eritish ayrim tuzlar va kislotalar muhitida amalga oshirilishi mumkin: 
Oqsillar sintezi ko„p bosqichli murakkab jarayon bo„lib, maxsus organella – 
ribosomalarda sintez bo„ladigan oqsilning tuzilishi haqidagi ma‟lumot aks etgan 
genitik kodlar asosida ro‟y beradi. Bunday ma‟lumot aminokislotalar qanday 
tartibda oqsil molekulasini tashkil etishi, ya‟ni birlamchi tuzilishi haqida bo„ladi va 
DNK molekulasining ma‟lum bir qismida, ya‟ni xromosomasida kodlashtirilgan 
bo„lib, gen deb yuritiladi. Bu ma‟lumot oqsil sintez bo„lishidan oldin DNK dan m-
RNK (ma‟lumotli RNK) ga ko„chiriladi va ribosomaga o„tkaziladi. Odatda 
aminokislotalar to„g„ridan to„g„ri sintezga kirishishlari uchun etarlicha faol 
bo„lishmaydi va ularni faollashtirish uchun adenointrifosfat (ATF) fermenti 
energiya beradi. Natijada mavjud 20 xil aminokislotalar turli xil kombinatsion 
tartibda uchtadan bo„lib birikadi va sintez uchun qobiliyatli bo„lgan 61 xil triplet 
hosil qiladi.

---

Har bir tripletni t-RNK (transport-RNK) ketma-ket ravishda ribosomaga olib 
kiradi va m-RNK ga genitik kod bo„yicha birikishi olib boradi. Agar triplet tarkibi 
genitik kodga mos kelsa, undan oldin kelgan tripletga aminokislatalar orqali 
kondensatsion tarzda, ya‟ni bitta suv molekulasi ajratib chiqarib, peptid bog„i hosil 
qilib kimyoviy birikadi.
 
Peptidlar bu organik birikmalar bo„lib, oqsil molekulasining asosini tashkil etadi. 
Asosi saxarofosfat zanjirlar bo„lgan elementar zvenosi riboza yoki 
dezoksiriboza monosaxaridlaridan iborat polinukleotidlar ribonuklein kislotalar 
(RNK) yoki dezoksiribonuklein kislotalar (DNK) ga bo„linadi. Polikondensatsiya 
reaksiyasi tufayli RNK zanjirida risoboza qoldiqlari va DNK zanjirida esa 2-
dezoksiriboza qoldiqlari birikkan bo„ladi va ular 
nukleotid zvenolar ham deyiladi. 

---