“Psixologiya” fanidan tayyorlagan taqdimoti

- shaxsning fikrlashga, mulohaza yuritishga nisbatan qobiliyatliligi;

- xotiraning mahsuldorligi yoki noyob xislatliligi.

Yana bir salohiyatli psixolog L.Tyorstoun umumiy intellektning turli jabhalarini tadqiq qilib, ularni umumlashtirib «birlamchi aqliy potentsiyalar» deb ataydi. Muallif yetti xildagi potentsiyalar o’zaro farqlanishini ta’kidlab o’tadi:

Yana bir salohiyatli psixolog L.Tyorstoun umumiy intellektning turli jabhalarini tadqiq qilib, ularni umumlashtirib «birlamchi aqliy potentsiyalar» deb ataydi. Muallif yetti xildagi potentsiyalar o’zaro farqlanishini ta’kidlab o’tadi:

- insonning hisoblash qobiliyati ko’rsatkichi;

- og’zaki so’zni ixcham ifodalashining ko’rsatkichi, nutq yordami bilan tez

o’qish hadisini egallaganligi;

- og’zaki ma’lumotlarni to’la idrok qilish yoki idrok qilingan so’zlarni

tushunish, anglash;

- fazoviy operatsiyalarni amalga oshirish imkoniyati yoki shaxsning

chamalash qobiliyati (uquvchanligi);

- xotiraning mustahkamligi yoki uning barqarorligi;

- fikrlashga, munozara yuritishga qobiliyatlilik;

- shaxs idrok qilishining tezligi yoki uning sur’ati.

Erantsuz psixologi T.Ribo idrok ko’lamining kengayishi, bilimlarning ko’payishi, diqqatni bir vaqtning o’zida bir necha ob’ektga qarata olishi – inson intellekti taraqqiyotiga olib keladi va u uch bosqichdan iborat bo’lishi mumkin ekanligini ta’kidlaydi:

Erantsuz psixologi T.Ribo idrok ko’lamining kengayishi, bilimlarning ko’payishi, diqqatni bir vaqtning o’zida bir necha ob’ektga qarata olishi – inson intellekti taraqqiyotiga olib keladi va u uch bosqichdan iborat bo’lishi mumkin ekanligini ta’kidlaydi:

• shaxs imitatsiyasi yoki uning tashqi taqlidi,
• inson identifikatsiyasi (o’quvchining bilimlarini o’ziga singdirish jarayoni,
• uning shaxsiy fazilatlari va xususiyatlarini o’zlashtirib borish va boshqalar),
• refleksiya (inson o’zini – o’zi anglash hamda bo’lg’usi faoliyatni amalga oshirish, muayyan rejalar tuzish, ularni maqsadga muvofiq hayot va faoliyatga tatbiq etish imkoniyatlari tug’ilishi kabilar).

SH.Byuler intellektual taraqqiyotni quyidagi bosqichlardan iborat bo’lishi shart
deb hisoblaydi:
sinkretizm (tushunchalarni bir – biridan ajrata olmaslik holati);
agglyutinizm (maktab yoshiga yaqin bolalarda fantaziyaning kuchayishi, vaqtni noadekvat, noto’g’ri idrok qilish, har bir obrazlarni muayyan bo’laklariga binoan bir umuiyatga yaxlitlash, birlashtirish);
xayolot (ijodiy xayol) yordamida inson o’zi tug’ilib o’sgan Vataniga biron – bir jihatdan yordam berishi;
realiya (realizm, ya’ni atrof muhitdagi narsa va hodisalarga nisbatan yaqqol tuzilmani yaratish, turmush tajribalariga mumkin qadar yaqinlashib kelishdan iborat fikrlashning ko’rinishi singari).