Psixologiya tariyxi kk

A`yyemgi psixologiyadag`i jan haqqinda materialistlik ta`liymattin` tiykarg`i jag`daylari . 
 
Jan haqqinda materialistlik ta`liymat materialistlik filosofiyanin` bir bo`legi sipatinda bizin` eeramizg`a
deyin VI a`sirde qa`liplesti ha`m rawajlanip bardi. A`yyemgi grek filsofiyasinin` birinshi tariyxiy formasi boldi. 
A`yyemgi materializmnin` shin`i atomistlik materializm bolip, onin tiykarin saliwshilar Demokrit ha`m onin` ustazi 
Levkipp edi ( b.er.shekem. V a`sir) Demokrit qul iyelewshilik du`ziminin` joqari rawajlang`an da`wirinde jumis alip 
bardi. Sol waqitlari eski grek iliminin`, ko`rkem o`nerinin` (arxitektura, skul`ptura) ha`m a`debiyatinin`
rawajlang`an da`wiri edi. Ellin da`wrinde bolsa, Demokrittin` ta`liymatin Epikur ha`m onin` tariyxta G`Bag`G`
degen at penen belgili bolg`an mektebi dawam etti ( b.er.shekem IV-III a`sirler). Rimde Epikurdin` isin b.er. shekem 
I a`sirde Lukretsiy dawam etti. Atomistlik materializmnin` sistemasin o`zinin` birinshi materialistlik rawajlaniw 
da`wirinde Stonkler rawajlandirdi (b.er.shekem III a`sir, tiykarin saliwshilar–Xrizipp ha`m Zenon ). 
Bul filosoffflardin` (oyshillardin`) psixologiyaliq ko`z qaraslarinin` tiykari a`yyemgi atomistlik materializm
boldi. Bul teoriya boyinsha barliq tirishilik eki tiykardan– turmistan (yubo`linbeytug`in atomlar ) ha`m 
tirishilik joqliqtan ( bosliq) turadi. Barliq zatlar olardi quraytug`in atomlardan payda boladi. Sezim qa`siyetleri 
bolg`an ren` ha`m da`m seziwdi h.t.b. Demokrit atomlarg`a jatadi dep esapladi. Sezim qa`siyetlerin atom formalarina 
jatadi dep esaplap , Demokrit U` G`Birdey na`rse birewlerge ashshi, birewlerge mazali, ja`ne basqalarg`a basqasha 

---

bolip tu`yilediG`- degen edi. Demokrittin` isin dawam et`iwshi Epikur onin` sistemasin ta`biyg`iyliq dep qabil etip, 
sezim qa`siyetleri ob`ektiv tu`rde de boladi , dep esapladi . Ja`ne de , ol atomlar salmaqqa iye , oytkeni deneler wirliq 
sebepli ha`reket etiwi kerek, dep esapladi . Epikur du`n`yasinin` kelip shig`iwin da atomlardin` o`z ara soqlig`isiwinan 
payda bolg`an , dep tu`sindiredi . 
A`yyemgi atomistlik materializmge stoikler o`zgerisler kirgizdi. Olar du`n`ya evolyuyutsiyanin` basqishlari 
haqqinda ta`liymat isler shiqti . Stoikler da`slep tek jin`ishke atomlar, o`t atomlari boladi, du`n`ya ju`zi bir tutas 
aqildan turadi, dep esapladi . Du`n`yanin` payda boliwin stoikler birinshi o`ttin` puw siyaqli massag`a aylaniwi, 
son`inan da`slep jansiz ta`biyat, keyin o`simlikler, haywanatlar ha`m en` son`inda adam payda boladi dep pikir 
ju`rgizdi. Bir qansha waqitlardan son` keri protsess baslanip, ha`mmesi joq boladi . Solay etip, du`n`ya u`stinen eki 
tiykar, yag`niy payda boliw ha`m joq boliw, ta`g`dir siyaqli nizamliliqtin` jeke adamnin` o`mirinde ko`rinedi . 
Fizikaliq ko`z qaraslardin` tiykarinda jan haqqinda psixologiyaliq ta`liymat islep shig`ildi. Ja`ne de , bilim, 
sezimler, erk haqqinda da psixologiyaliq ta`liymat islep shig`ilip, adamnin` minez-qulqi boyinsha da sorawlar qoyilip, 
olar sheshimin tapti .