Pulning paydo bo’lishi va mazmuni Pulning vujudga kelishi va zarurligi

1.3. Pulning rivojlanish tarixi
Pul hozirgi kundagi ko‘rmishi, holati va darajasigayetgunga qadar juda uzoq tarixiy davmi boshidan kechirdi. Yer yuzida puldan ayirboshlash vositasi sifatida foydalanib kelinayotganiga yetti ming yildan ortiq vaqt bo‘ldi (Деньги, кредаг, банки: учебник/кол. авт.: под редчасл дезгт. науки РФ, д.э.н. проф. О.И.Лаврушина. - 5 - в изд., стер. -М.: КНОРУС, 2007. -С, 25). Bu davr ichida dastlabki pullar tovar, buyum, oddiy metall va qimmatbaho metallar ko‘rinishidan hozirgi kunda keng foydalanib kelinayotgan qog‘oz va elektron pullar ko‘rinishigacha yetib keldi.
Jamiyatda ijtimoiy - iqtisodiy jarayonlar takomillashib va rivojlanib borgani sari pulning shakli, pul ishlari va pul ishtirokidagi hisob-kitoblar ham doimiy ravishda takomillashib va rivojlanib kelmoqda
Pulning rivojlanishiga turtki boigan asosiy omillar quyidagilar hisoblanadi.
1. Tovar ishlab chiqarishning kengayishi va mehnat taqsimotining chuqurlashuvi.
2. Barcha shakllardagi mulk qiymatlarining o‘sishi.
3. Tovarlar oldi - sotdisi bo‘yicha aylanmalar hajmining ortishi.
Tanga pullarning rivojlanish tarixi. Mavjud iqtisodiy adabiyotlarda dastlabki tanga pullar Xitoy mamlakatida va qadimgi Lidiya xonligi davrida miloddan avvalgi VII asrda paydo bolganligini ta’kidlaydi. Manbalarga ko‘ra, birinchi oltin pullar bizning eramizgacha boigan VII asrda Lidiya shohi Gigesning buyrugl bilan zarb etilgan. Oltinga o‘zining tasvirini tushirib zarb qilgan birinchi shoh Aleksandr Makedonskiy hisoblanadi, o‘sha davrda oltinning qiymati uning probasi va oglrligi bilan olchanar edi.
AQSHda monetalar 1793-yilda zarb etilgan, shu davrga qadar va undan keyin uzoq muddat davomida mamlakatda xorijiy mamlakatlaming tangalari toiov vositasi sifatida amal qilgan. Mamlakatda ayrim xorijiy tangalar 1857-yilgacha toiov vositasi sifatida muomalada ishtirok etdi.
Muomalada oltin tangalar to‘lov vositasini bajarganda ular haqiqiy pul sifatida o‘zining sohibiga iqtisodiy zarar keltirmaydi va avtomatik ravishda boshqarilib turish xususiyatiga ega bo‘lgan. Ya’ni, ulami hozirgi paytdagi kabi qog‘oz pullami emissiyasi orqali tartibga solib turishga ehtiyoj bo‘lmagan. Agar oltin tangalaming hajmi ehtiyojdan ortib ketadigan boisa, ular boylik sifatida avtomatik tarzda jamg‘armaga oladi, aksincha bolganda esa toiov vositasi sifatida muomalaga chiqadi. Shu bois ham oltin tangalar toiov vositasini bajargan paytda pul tizimini tartibga solish apparati va pul - kredit siyosatini amalga oshirishga ehtiyoj bolmagan.