Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

qutqarish) bu usuli virusoterapeya degan nom olgan.
Genetik 
modifikatsiya 
qilingan 
viruslami 
onkologik 
kasalliklarni diagnostikasida ishlatsa boMadimi? Bu savol ayniqsa, 
kasallikni boshlang‘ich bosqichida, organda rak hujayralarini boshqa 
usullar bilan aniqlab bo‘lmaydigan hollarda dolzarb hisoblanadi. Bu 
muammoni yechish uchun olimlar, yangi tadqiqotlar olib bordilar. 
Viruslami modifikatsiyasi davomida, ularga rak hujayralarini fizik 
yo‘qotishdan tashqari, boshqa muhim xususiyatlar kiritish imkoni ham 
borligi aniqlandi. 
Masalan, viruslar hujayraga, ulami dorivor 
moddalarga sezgirligini oshiruvchi gen olib kelib kiritishi mumkin. 
Xatarli shishga spetsifik boMgan vimslarni fluoressent bo'yoqlar yoki 
radioaktiv 
izotoplar 
bilan 
belgilash 
yoki 
ajratish 
mumkin. 
«Nishonlangan» vimslar organizmga tushganida xatarli shish saqlagan 
hujayra bilan bogManadi. Viruslar bilan nishonlangan shish hujayralami 
(94-rasm) organda yengil aniqlash mumkin boMadi.
94-rasm. Virus maxsus rang bilan «belgilangan» hujayra.
Irsiy anomaliyani korreksiya qilishda foydalaniladigan «sun’iy 
viruslar». Ko'plab irsiy kasalliklar har xil gen mutatsiyalar orqali 
chaqiriladi. Ularga gemofiliya, daltonizm, fenilketonuriya va boshqalar 
kiradi. Ba’zi bir irsiy kasalliklarni davolashda viruslardan foydalanish
165

---

mumkin ekanligi ma’lum. Bunday sun’iy viruslar, o'zlarini genlarini 
xo'jayin hujayra genomiga kiritish imkoniyatiga ega. Bu joyda yangi 
kiritilgan genlar chegaralangan vaqt davomida faoliyat ko‘rsatadi. Yangi 
genlar organizmda irsiy kasalliklami rivojlanishiga sabab bo‘lgan, 
o‘zgargan genlami almashtirishlari kerak. Ammo viruslami odamni 
yangi (normal) genlari bilan «jihozlash» muammosi oddiy bo‘lmadi. Bu 
muammoni yechish uchun olimlar, gen injenerligi usulidan foyda- 
landilar, ya’ni virusni irsiy apparatiga, odamni normal genini kiritishni 
ta’minlash kerak bo‘lgan.