Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

5.3 HARAKAT ShAROITI VA YO‘L ShAROITI HAQIDA 
HAYDOVChILARGA TEZKOR AXBOROT YeTKAZISh 
Tayanch 
so‘zlar va iboralar: doimiy parametrlar; o‘zgaruvchi 
parametrlar; axborot berish; video kamera; boshqarishni avtomatik tizimi; 
murakkab chorraha; maxsus boshqaruv; haydovchi imkoniyatlari; haydovchi 
faoliyati.
Avtomobil yo‘lida harakatlanayotganda haydovchining manzilga tezroq 
yetib borish xohishi bilan uni amalga oshirish orasida kelishmovchilik mavjud. 
Ko‘pchilik hollarda haydovchilarning tanlagan harakat tezligi yo‘l, ob-havo 
sharoitlarini va transport oqimi tavsiflarini hisobga olmasligi sababli harakat 
xavfsizligi ta’minlanmaydi. Bunday holat esa avtomobil yo‘llarida ziddiyatli 
sharoitlarni vujudga keltiradi. 
Kelajakda bu muammoni hal qilish yo‘llaridan biri avtomobil yo‘llarida 
harakatni boshqarishni tashkil qilish bo‘lib, u o‘z ichiga quyidagilarni kiritadi: 
– yo‘l sharoiti va transport oqimi holati to‘g‘risida ma’lumot yig‘ish va tahlil 
qilish; 
– har bir aniq holatda optimal harakat rejimini tanlash; 
– harakat qatnashchilariga tavsiya etilayotgan harakat rejimi to‘g‘risida 
operativ axborot berish va uning bajarilishini nazorat qilish. 
Avtomobil yo‘llarining kesishish va tutashish joylarida maksimal ravishda 
harakat xavfsizligini ta’minlash zarur. Bu esa ularning bir-biriga nisbatan qulay 
burchak ostida joylashganiga, kesishuvchi yoki tutashuvchi yo‘llardagi harakat 
miqdoriga, ko‘rinish masofasiga, texnik vositalar bilan Avtomobil yo‘lidagi 
harakatni boshqarish uchun doimiy parametrlar (yo‘l qatnov qismining eni, 
tasmalar soni, bo‘ylama va ko‘ndalang nishablik va h.k) va vaqti-vaqti bilan 
o‘zgaruvchan parametrlar (ravonlik, tishlashish koeffitsiyenti, harakat miqdori, 
yuklanganlik koeffitsiyenti va h.k.) bo‘yicha haydovchilarga muntazam ravishda 
axborotlar kerak. 
Hozirgi vaqtda avtomobil yo‘llarida harakatni boshqarish uchun ko‘proq 
texnik vositalar va yangi usullar qo‘llanilmoqda. Bunga harakatni boshqarishning 
avtomatik tizimi (HBAT) kiradi. HBAT yordamida yo‘l sharoitlarini va transport 

---

74 
oqimining holatini hisobga olgan holda operativ ravishda iqtisodiy qulay harakatni 
boshqarish yo‘llarini tanlash mumkin bo‘ladi.