Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

kamondan oʻq otish holatidagi xatolar 
Ikkala qoʻlning bir — biriga yoki bir -birining holatidagi xatolar, ayniqsa, 
dastlabki bosqichlarda juda keng tarqalgan. Ular ikki toifaga boʻlinadi: 
1. Kamonni ushlab turgan qoʻlning holati 

---

71 
Juda chuqur yoki sayoz tutish, qattiq yoki kuchsiz ushlash, bir-biriga mos 
kelmaydigan yoki baland tutish, shuningdek, har qanday yoʻnalishda aylanib oʻtish 
tortishish sifatiga salbiy taʼsir qiladi. 
Chuqur ushlash natijasida bilak joyi siljiydi va kamon tayoqchasiga tegadi. 
Sayoz ushlash, bilakni vertikal oʻq atrofida siljishiga olib keladi, taranglikni 
kamaytiradi, shu jumladan kamarni zaiflashtiradi va natijada — nishon tekisligining 
oʻzgarishi va oʻqni noaniq uchishini keltirib chiqaradi. 
Mahkam yoki oʻta qattiq ushlash mushaklarning haddan tashqari yuklanishiga 
olib keladi va har qanday holatda ham natija pasayishiga olib keladi. 
Mos kelmaydigan tutish moʻljal nuqtasining siljishiga olib keladi va nishonga 
berilgan zarbalar natija koʻrsatmaydi. Chapga siljish oʻqni nishondan chapga siljishiga 
olib keladi va mos ravishda oʻqni nishonning oʻng tomoniga yoʻnaltiradi. 
Qoʻlning dastasi koʻtarilgan holatidan iborat yuqori yoki past ushlash, bu 
kamonning yelkasidagi yukni qayta taqsimlanishiga olib keladi va nishon markazidan 
pastga qarab siljishni keltirib chiqaradi. 
Bu xatolarning barchasini tuzatish va ularni keyinchalik yoʻq qilish uchun, 
mushaklarning ayrim guruhlarini mustahkamlashga, shuningdek, umumiy jismoniy 
tayyorgarlikka yoʻnaltirilgan nuqta va urgʻu va maxsus mashqlarning toʻgʻriligi va 
oʻzgarmasligini rivojlantirish kerak. Bunday xatolar vizual tarzda — murabbiy 
tomonidan doimiy kuzatuvi asosida aniqlab boriladi va oʻz oʻrnida tuzatiladi. 
2. Kamon chizigʻini tortish aniqlashda qoʻlning holat: 
Koʻp noaniqliklar kamarni ushlash bilan bogʻliq: sayoz yoki juda chuqur, 
tushirilgan yoki aksincha, baland, yoki notekis harakatlar ularning barchasi noaniqlikni 
keltirib chiqaradi. 
Juda chuqur ushlash — oʻng qoʻlning egilishiga olib keladi va oʻq yonga va 
oldinga siljishi kuzatiladi. 
Juda boʻsh ushlash, qoʻlning haddan tashqari kuchlanishini beradi. 
Noqulay uhlash tufayli barmoqlarga har xil yuklar tushadi va zarbalar aniq 
boʻlishiga toʻsqinlik qiladi. 

---

72 
Xatoni aniqlash uchun murabbiyni vizual nazorat qilish, mushaklarning 
sezuvchanligini rivojlantirish va muammo yoʻq boʻlguncha, murabbiydan va 
kamonchidan doimiy kuzatish hamda mashqlarni koʻp marotaba qaytarishni talab 
qiladi. 
Agar kamonni tortadigan oʻng qoʻlning tirsak boʻgʻimi notoʻgʻri joylashgan 
boʻlsa, masalan, u choʻzilganda yoki baland koʻtarilganda va pastga tushirilganda,
zarbalar pastga, yoki yuqoriga yoʻnalishi mumkin.
Bu xatoni bartaraf etish uchun siz doimiy ravishda mushaklar sezgisini 
rivojlantirishga qaratilgan mashqlarni bajarishingiz va murabbiy yoki murabbiyning 
doimiy nazorati ostida oʻq otishingiz lozim boʻladi. 
Harakatdagi xatolar turli bosqichlarda roʻy beradi, shuning uchun otish 
nazariyasini alohida eʼtibor bilan koʻrib chiqish va uni amalda mustahkamlash zarur. 
Yoʻqotishlar koʻpincha nishonga olish paytida qilingan xatolar natijasidir.
Koʻp xollarda bu kamonning koʻrishga nisbatan turli yoʻnalishlarda siljishi: 
oʻngga yoki chapga. Birinchi holda, oʻq chap tomonda xato bilan yoʻnalishga ega va 
nishon markazidan chapga, ikkinchi holatda — oʻngga buriladi. 
Bu xatoni aniqlash va bartaraf etish uchun kamonning tarangligining toʻgʻriligini 
doimiy nazorat qilish, oʻq otuvchining oʻzi ham, uning ustozi tomonidan ham 
kamonning proyeksiyasini vizual kuzatish orqali amalga oshirilishi kerak. 
Keyingi kamchilik — bu oʻq chiqarilganda oldingi moʻljal joyining siljishi. Bu 
nishonga tegishining tarqalishiga sabab boʻladi. Xatolikni bartaraf etish uchun old 
koʻrish joyini koʻrsatuvchi belgi qoʻyiladi.
Yomon odat — chap koʻz ishtirokida nishonga intilish. Shu sababli, oʻqlar 
nishonga moʻljallangan nuqtaning chap tomoniga tushadi. Yoʻq qilish uchun chap 
koʻzni yopish kerak. 
Yugurish paytida tortishish kamarni choʻzish yoki tortish toʻxtab qolishi tufayli 
yetib kelish vaqtida paydo boʻlishi mumkin. Ushbu bosqichma -bosqich harakat 
natijasida zarbalar vertikal tekislikda tarqaladi. 

---

73 
Oʻq chiqarish paytida yuzaga keladigan xatolarning alohida guruhi. Ular ipni 
tortadigan qoʻlning xatti -harakatiga bogʻliq. Notoʻgʻri harakat — bumni oldinga, 
yonga, fiksatsiyani yoʻqotib qoʻyib yuborish. Barmoqlar kamondan boʻshashib qolishi 
mumkin yoki qoʻl qoʻyib yuborilishi mumkin. Ishlashdagi bu noaniqliklarning 
barchasi xatolarga va natijalarning past boʻlishiga olib keladi. Ular murabbiy nazorati 
ostida mashgʻulotlar oʻtkazish yoʻli bilan yoʻq qilinadi. 
Oʻq otish paytida kamonni ushlab turgan qoʻl, barmoqlarning kamonni koʻtarishi, 
toʻxtash joyining siljishi natijasida koʻtarilishi mumkin, bu esa tarqoqlikka va aniqlik 
etishmasligiga olib keladi. Ikkinchi noaniqlik — bu "burish", yaʼni qoʻyib 
yuborilganda taslim boʻlish — natijada nishondan pastga urilgan oʻqlarning siljishi 
sodir boʻladi. Bu erda jabduqlar oʻrgatish va taqlid qilish foydalidir. 
Texnikadagi xatolarni bartaraf etishda quyidagilar muhim ahamiyatga ega: 
Xatoni analitik baholash uning taxminiy qiymatini (kichik, qoʻpol va boshqalar), 
harakatning bajarish ahamiyatini, dasturlashtirilgan harakatlardan ogʻish hajmi, 
tuzatish imkoniyati va murakkabligini aniqlashdan iborat. Baholashni maksimal 
darajada obʼektivlashtirishga intilish kerak. 
Xatoning qiymatini baholash koʻp jihatdan sportchining individual 
imkoniyatlariga, qoʻyilgan vazifasini bajarish shartlariga bogʻliq boʻlishi kerak. 
Sportchi texnikasini boshqarish jarayonini takomillashtirish uchun murabbiyga analitik 
baholash kerak boʻladi. 
Xatoni ajrata olish — uni aniqlash: goʻyo uni bilish, maʼlum bir xatoning barcha 
belgilariga muvofiqligini aniqlash, bu ayan shu xato ekanligini anglash. Bu juda 
muhim.