Qadriyat va uning turlari

Diniy qadriyatlar
Ular mustaqil ravishda yoki yirik institutlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan diniy urf-odatlardan kelib chiqadigan qadriyatlardir, xuddi Vatikanda joylashgan Muqaddas Taxt tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan katoliklik misolida.
Ushbu turdagi qadriyatlar, odatda, muqaddas sanalgan, tarix davomida avloddan-avlodga o'tib kelayotgan matnlarda o'z aksini topadi.
Ba'zan ular umuminsoniy qadriyatlarga to'g'ri keladi va boshqalarga hurmat ko'rsatib, norozilik, xudbinlik yoki hasaddan kelib chiqadigan insoniy xatti-harakatlarni kamaytirishga intiladi.
Bu qadriyatlarni hatto dinga mos kelmaydigan, o'zlarining ruhiy e'tiqodlari bilan yashaydiganlar ham amalga oshiradilar.


Siyosiy qadriyatlar
Siyosiy qadriyatlar har bir shaxs o'zi yashayotgan jamiyat qanday ishlashini va unda qanday o'rin egallashini qanday idrok etishi bilan bog'liq.
Ular inson qaysi mafkura turiga suyanishini va qaysi mafkura bilan roziligini belgilab beradi. Bu "erkinlik" bilan bog'liq, bu qiymat uchun har kim boshqalarning aralashuvisiz o'z qarorlari ustidan hokimiyatga ega bo'lishi kerak.
Mamlakat fuqarolari o'z (siyosiy) hukmdorlari o'z mandatlarini saqlab qolishga yordam beradigan ishonch va hamdardlik rishtalarini o'rnatib, ular bilan doimo "samimiy" gaplashishlarini xohlashadi.
Qolaversa, siyosatchilarning munosabati adolat va sadoqatga asoslangan boʻlib, har doim oʻz vatandoshlarining manfaatlarini oʻz manfaatlaridan ustun qoʻyishi kutilmoqda.
Integral shaxs nafaqat qadriyatlar va yaxshi an'analar bilan shakllanmaydi, balki odob ham jamiyat tuzilishining muhim qismidir, shuning uchun sizni keyingi maqolada qaysi biri eng muhimi ekanligini ko'rib chiqishni taklif qilamiz
Etikada teologik deontologik nazariyalar va ularning moohiyati
Ko'plab etika nazariyalarining tarkibidagi axloqiy falsafaning ustivor yo’nalishlari sifatida har doim quyidagi ikki yondashuv etakchi hisoblanadi. Ulardan biri teleologik yondashuv deb nomlanadi va nima to'g'ri, va nima noto'g'ri ekanligini inson harakatlarining oqibatlari asosida aniqlaydi. Ushbu yondashuvning eng mashhur versiyalaridan biri konsekventsializm hisoblanadi, ko'pincha ularni bir xil deb, hisoblashadi. Ikkinchi yondashuv – deontologik deb nomlanadi. Uning tarafdorlarini asosiy mulohazalari burch tushunchasiga asoslanadi. Deontologiya -
o'z qarorlarini quyidagi tushunchalarga tayanib asoslaydilar: halollik, sadoqat, adolat, inson huquqlari va axloqiy tamoyillarga rioya qilishni uning oqibatlariga qaramasdan majburiy deb, hisoblaydilar.
Ikkala sohaning xususiyatlarini tushunish uchun, keling, Mukarram F. – yirik oziq-ovqat xoldingiga tegishli qandolat fabrikalaridan birining direktori bilan bo'lgan vaziyatni ko'rib chiqaylik. Mukarram kompaniyada o'n besh yildan beri ishlaydi va ishchilar va rahbariyat o’rtasida obro'ga ega. Uning bevosita boshlig'i unga yaqin orada 100 ga yaqin xodimlarni qisqartirish to'g'risida qaror qabul qilinishini aytadi va hozircha bu maxfiy ma'lumotlar ekanligi haqida ogohlantiradi. Fabrika atrofida mish-mishlar tarqaladi. Mukarramning bo'ysunuvchilaridan biri, uning eski do'sti: "bu haqiqatmi? Fabrika yopiladimi? Ishimni yo'qotamanmi? Men kredit olaman, bank allaqachon arizani ma'qullagan, men o'z kelajagimni bilishim kerak." Mukarram nima qilishi kerak? Xuddi shu vaziyatda nima qilgan bo'lardingiz?
Mukarramning ahvoli etikaviy dilemmadir, chunki bunda qadriyatlar to'qnashuvi mavjud: ishxona majburiyatlari va shaxsiy manfaatlar. Tarozining bir pallasida kompaniyaga sadoqat, ikkinchisida - do'stlik munosabatlarini saqlab qolish. Ishdan bo'shatishlar haqida gapirmaslik – bu kompaniyaga sadoqatini do'stlikdan ustun qo'yishdir. Aytish - menejmentning ishonchini va o’zining obro'yini yo’qotishdir.