Qaraqalpaq ma’mleketli universiteti Qurilis fakulteti Qurilis materiallari buyumlari ha’m konstruksiyalarin islep shig’ariw qaniygeliginin’

7- tema: Qurilis maselelerin sheshiwde elektron kestelerden paydalaniw
Elektron kestelerdi turmistin’ ha’r tu’rli salasinda ushiraytug’in esaplaw ha’m ekonomikaliq ma’selelerdi tarqatip aliwda, atap aytqanda, berilgenlerdi tez o’zlestirip turiwshi ma’selelerdi operativlastirwda islep shig’wda , missal bank hu’jjetleri menen islewde siyaqli ken’ ko’lemli ma’selelerdi tarqatip aliwda qollanilatug’in og’ada quwwatli qural esaplanadi.
Excel kestesi excel 97 versiyasin 16384 2000-jili versiyasinda 65536 qatar ha’m 256 ustinen ibarat.Qatarlar 1 den 65536 danaga shekem putkil sanlar menen atalg’an.
Formula — bul ámeldegi bahalar tiykarında jańa bahalardı esaplaytuǵın teńleme bolıp tabıladı. Formulalar járdeminde elektron kestede kóplegen paydalı islerdi ámelge asırıw múmkin. Elektron kesteler formulalarsız ápiwayı tekst redaktorına aylanıp qaladı. Formulalarsız elektron kestelerdi oyda sawlelendiriw qıyın.
Kestege formulanı qoyıw ushın onı kerekli yacheykaga kirgiziw kerek. Formulalardı hám taǵı basqa maǵlıwmatlar sıyaqlı ózgertiw, saralaw, olardan nusqa kóshiriw hám óshiriw múmkin. Formula daǵı arifmetik ámeller sanlı bahalardı esaplawda, arnawlı funktsiyalar tekstlerdi qayta islewde hám de yacheykadagi basqa bahalardı esaplawda isletiledi.
Eger formula yacheykaga kiritilse, ol jaǵdayda yacheykada kiritilgen formula tiykarındaǵı esapkitob nátiyjesi kórinedi. Lekin formulanıń ózi tiyisli yacheyka aktivlashtirilsa formulalar qatarında payda boladı.
Formulalar mudamı «=» belgisi menen baslanadı. Bul belgi járdeminde EXCEL tekst hám formulalardı parıqlaydı.
Yacheykaga formulalardı kirgiziwdiń eki usılı ámeldegi:
1. Formulanı klaviatura arqalı kirgiziw: «=» belgisin ko'yib, keyin formulalar kiritiledi. Kirgiziw waqtında belgiler formulalar qatarında xamda aktivlashgan yacheykada payda boladı. Formulalardı kirgiziwde ádetdegi redaktorlaw tuymelerinen paydalanıw múmkin.
• 2. Yacheykalar adresin kórsetiw jolı menen formulalar kirgiziw: Bul usılda xam formulalar klaviaturadan kirgiziw arqalı, lekin kemrek paydalanǵan halda ámelge asıriladı. Bul usılda yacheykalar adresin kirgiziw ornına olar kórsetiledi, tek.
Mısalı, A3 yacheykaga =A1+A2 formulasın kirgiziw ushın kuyidagilarni orınlaw kerek:
Keste kursorı A3 yacheykaga ótkeriledi;
«=» belgisi kiritiledi. Formulalar qatarı janında «kiritish» (vvod) jazıwı payda boladı ;
tıshqansha kórsetkishi A1 yacheykaga alıp barıladı hám shep tuymeshesi basıladı. Nátiyjede yacheyka ajıratıp kórsetiledi, yaǵnıy onıń átirapında háreketleniwshi ramka (rom) payda boladı. A3 yacheykasi formulalar qatarında — A1 yacheyka adresi kórinedi. Jaǵday qatarında bolsa «UKAJITE » (Kórsetiń) jazıwı payda boladı :
«+» belgisi kiritiledi. Nátiyjede háreketleniwshi rom joǵalıp, taǵı «vvod » (Kirgiziw) sózi shıǵadı ;
 tıshqansha kórsetkishi A2 yacheykaga ótkeriledi hám tuymeshesi basıladı. Formulaǵa A2 yacheyka qosıladı ;
 ENTER tuymesin basıw menen formulanı kirgiziw juwmaqlanadı.
Yacheyka adresin kórsetiw usılı klaviatura járdeminde kirgiziw usılınan ańsat hám tez atqarıladı. Formulalardı basqa jumısshı kesteler yacheykalariga da jiberiw múmkin, basqasha aytqanda, formulalar bir neshe orında tákirarlanıwı múmkin.Basqa jumısshı kitap daǵı jumısshı kestelerde de. Onıń ushın EXCELda arnawlı jazıw isletiledi.
Funktsiyanı kirgiziw usıllarınan biri qolda klaviaturadan funktsiya atı hám argumentlar dizimin kirgiziwden ibarat. EXCEL funktsiyanı kirgiziwde onıń atındaǵı belgilerdi joqarı registrga ózgertiredi, sebebi formula hám funktsiyalarda kishi háripler isletiw múmkin. Eger programma kiritilgen tekstti joqarı registrga ózgertirmegen bolsa, sonday eken, ol jazıwdı funktsiya dep qabıl etpegen, yaǵnıy funktsiya nadurıs kiritilgen boladı. EXCELdagi «Master funktsiy » (Funktsiya ustası ) funktsiya jáne onıń argumentini yarım avtomatikalıq tártipte kirgiziwge múmkinshilik jaratadı.