Qaraqalpaq ma’mleketli universiteti Qurilis fakulteti Qurilis materiallari buyumlari ha’m konstruksiyalarin islep shig’ariw qaniygeliginin’

5- tema:Kompyuter ha’m mobile oparatlar operatcion sistemalari

Utiletler-bul kompyuterdi tekseriw ha’m sazlaw ushin arnalg’an xizmet ko’rsetiwshi programalar.Mislai:diskti bo’limlerge boliw , farmatlar tekseriw EESTr redaktorlaw baylanisti tekseriw h.t.b.

Drayve(aydawshi)bul barqulla yad qurilmalarinda jaylasatug’in ha’m sirtqi qurilmalar menen mag’liwmatlar almasiw ta’minleytug;in programalastiriw.Misali:videokarta drayveri dawis kartasi drayver farmat kartasi drayveri h.t.b.operatcion sistema quramina kirmeytug’in utiletler antivirus programalari,arxivatorlar sistemasi haqqinda informatciya aliw programalari.Olar CD DVD jaziw programalari h.t.b operatcion sistema jeke kompyuterlerdin’ operatcion sistemaslarn jaratiw tariyxg’a na’zer salsaq,segiz razyadli jeke kompyuterler ushin jaralg’an birinshi operatcion sistemasi CPM-80 ( Controll program for Microcomputers, yag’miy mikro kompyuterler ushin basqariw programa)ati menen tan’lang’an. Kompyuter (ing.computer – hisoblayman)EHM(electron hisoblash mashinasi) aldinan berilgen programma boyinsha isleytugin avtomatik qurilma.onin’ avtori Digital Reslarch kompaniyanin’ prezidenti Geri Kilden bolgan 16 razryadli jana kompyuterlerdi jaratiw Microsift kompaniyasi tiykarshisi ham prezidenti multimillardun’ Bill Geys alg’a su’rgen “Operatcion sistema” tu’sinigi aniq bir tariff beriw qiyin.Sebebi “sistema so’zi” turli soha qa’nigelilerinde ken’ qollaniuladi.
EEM jaratıla baslaǵan dáwirde ol jaǵdayda qandayda bir arifmetik ámeldi orınlaw ushın úlken kólem degi jumıslar etińar edi (ámelde qatnasqan hár bir maǵlıwmattı anıq bir adresde jaylaw ; ámel atqarılatuǵın hám nátiyje jazılatuǵın barlıq adreslerdi biliw talap etilar edi, sebebi olar programmada kórsetiliwi kerek edida). Bul islerdi házirgi kúnde ańsatǵana sheshiw múmkin, sebebi kóp islerdi kiyim-kensheklestiriwge qaratılǵan programmalar (paydalanıwshına járdemshi programmalar ) kompleksi islep shıǵılǵan hám ol ámeliy máselelerdi sheshiwde qol kelip atır.
Atap ótiw kerekki, kompyuterlerdiń texnikalıq jaǵdayına kóre, olardaǵı operatsion sistemalar túrlishe boladı, sonday bolsada, olardıń wazıypası birden-bir - ishki hám sırtqı apparatlardıń birgelikte islewin támiyinlewden ibarat.