Qaraqalpaq ma’mleketli universiteti Qurilis fakulteti Qurilis materiallari buyumlari ha’m konstruksiyalarin islep shig’ariw qaniygeliginin’

Mini kompyuterler - kólemi hám atqaratuǵın ámeller tezligi tárepinen úlken kompyuterlerden keminde bir tekshe past bolıp tabıladı. Sonı da aytıw kerek, olardıń ólshemleri barǵan sayın ıqshamlasıp, hátte jeke kompyuter sıyaqlı kishi orındı iyeleytuǵınlar jaratılıp atır. Bul kompyuterler ilgerileri tiykarınan áskeriy maqsetler ushın isletilingen hám jasırın esaplanǵan.
Jeke kompyuterler házirde kárxanalar, mákemeler, joqarı oqıw orınlarında keń tarqalǵan bolıp, olardıń kópshiligi IBM markasına uyqas kompyuterler bolıp tabıladı.
Noutbuk kompyuterler. Olardıń kólemi talay ıqsham bolıp, biraq atqaratuǵın ámeller sanı, yad kólemi jeke kompyuterler dárejesine kóterilip barıp atır. Olardıń qolaylıq táreplerinen biri de elektr energiyasınan hám ishine ornatılǵan batareyalardan da úzliksiz (batareyanı hár sapar almastırmastán) islew múmkinligi bolıp tabıladı. Bunda batareya quwatı energiyaǵa jalǵanıwı menen ózi zaryad ala baslaydı hám ol batareya bir neshe jıllarǵa mólsherlengen boladı. Házirde noutbuk kompyuterlerinen de ıqsham qalta kompyuterleri islep shigılıp atır.

3- tema: Kompyuter qurılmaların analızlew. Qosımsha qurılmalar.
Klaviatura túymelerin analızlew.
Birinshi jeke kompyuterler ótken ásirdiń 70- jıllarınıń ortalarında payda bolǵan. Bular “Altair 8800”, “TRS-80 PC”, “PET PC” hám “Apple” lar bolıp tabıladı. Ataqlı Microsoft firmasınıń jaratıwshısı hám baslıǵı bolǵan Bill Geyts “Altair” jeke kompyuter (JK) ushın birinshi bolıp BASIC tiliniń interpretatorini jarattı. Nátiyjede bul kompyuterler, aldın tek oyınlar ushın mólsherlengen edi. Usınıń menen birge paydalanıwshılar tárepinen biznesde hám quramalı bolmaǵan injenerlik esap - kitaplarında da isletip kelingen. 1981 jılda IBM firması ayriqsha JK variantın jarattı hám ol IBM PC dep at aldı. Bul kompyuter júdá kóp islep shıǵarıla basladı hám jáhánda JK larning standartına aylandı.
Jeke kompyuterler tómendegi qurılmalarda shólkemlesken:
 sistema blokı ;
 monıtor ;
 klaviatura ;
 «sichqoncha»;
 sırtqı qurılmalar.
Sistema blokı
Sistema blokı –JK tiykarın quraytuǵın bólegi esaplanıp, ol jaǵdayda kompyuterdiń tiykarǵı bólimler jaylasqan boladı. Sistema blokı ishinde jaylasqan apparatlar ishki apparat, oǵan sırtqı tárepinen jalǵanatuǵın apparatlar sırtqı apparatlar dep ataladı. Sırtqı qosımsha apparatlar maǵlıwmattı kirgiziw hám shıǵarıw ushın xızmet etedi. Sistema blokı sırtqı kórinisleri ádetde tegis (desktop) yamasa minar (town) kórinislerde islep shiǵarıladı. Minar kórinisindegilari hár túrlı ólshemlerde bolıwı múmkin: úlken ólshemli (BigTower), orta ólshemli (MidiTower), kishi ólshemli (MiniTower). Tegis kórinistegilari bolsa eki formatda boladı : juqa (Full-AT) hám júdá juqa (Baby-AT). Kompyuterdiń tiykarǵı bólimleri sistema blokında jaylasqan bolıp, olar tómendegiler: operativ yad (RAM - Random Access Memory), mikroprotsessor, apparatlar qadaǵalawshıları (elektron sxemalar, elektr dáregi menen támiyinlew blokı, kontrolerlar, adapterler), jumsaq disk apparatı (FDD - Floppy Disk Driver), qattı disk apparatı (HDD - Hart Disk Driver), tek oqıw ushın mólsherlengen lazer disk apparatı (CD ROM - Compact Disk Read Only Memory), shinalar, modem, sistema platası hám basqa apparatlar. Sistema blokına onıń parallel (LPT) hám ketma - ket (COM) portları arqalı kóplegen sırtqı apparatlardı jalǵaw múmkin. Sistema blokınıń ulıwma kórinisi.