Qaraqalpaq ma’mleketli universiteti Qurilis fakulteti Qurilis materiallari buyumlari ha’m konstruksiyalarin islep shig’ariw qaniygeliginin’

9- tema: Arxitektura ham qurilista ulken magluwmatlar bazasi

Informatciyaliq texnologiyalardin’ rawajlaniwi ha’m informatsiya ag’imlarinin’ ju’da’ ken’ tu’rde artip bariwi, mag’liwmatlardin’ tez ozgeriwi siyaqli jag’daylar insaniyatti bul mag’liwmatlardi oz waqtinda qayta islew ilajlarin izlep tabiwg’a bag’darlaydi. Mag’liwmatlardi saqlaw, jetkerip beriw ha’m qayta islew ushin mag’liwmatlar bazasin (MB) jaratiw, son’ onnan ken’ paydalaniw bu’gingi kunde za’ru’rlikke aylanbaqta.Sebebi ,ja’miyet rawajlaniwinin’ qaysi tarawina na’zer salmayiq o’zimizge kerekli mag’liwmatlar bazasinan paydalaniwg’a majbu’r bolamiz. Demek ,mag’liwmatlar bazasin du’ziw informatciyani almasiw texnolog’yasinnin’ en’ tezirek sheshiletug’in mashqalalardin’ birine aylanip baratirg’annin ozi dawir talabi bolip tabiladi.

Informatsiyani saqlaw kompyuterdin’ en’ ahimiyetli funksiyalarinin’ biri.Usinday saqlawdin’ en’ ko’p tarqalg’an qurallarinin’ biri mag’liwmatlar bazasi bolip esaplanadi. Mag’liwmatlar bazasi bul ayriqsha formattag’I, berilgen tu’rdegi strukturalasqan informatciyadan turiwshi fayl bolip esaplanadi.Mag’liwmatlar bazasi bul o’z ara baylanisqan ha’m ta’rtipleng’en mag’liwmatlar jiynag’I bolip , ol qaralip atirg’an obyektlerdin’ qa’siyetlerdin’, jag’daylarin ha’m obyektler ortasindag’I qatnaslardi belg’li bir tarawda xarakterleydi.
Minimalamaya povtoryeamost Minimal takrarlawshiliq,mB dag’I mag’liwmatlar ilaji barinsha kem ta’krarlaniwikerek keri jag’dayda mag’liwmatlar izlew na’tiyjesinde kemeyedi.
Bir pu’tinlik informatciyani MB da saqlaw ilaji barinsha magliwmatlar arasindag’I baylanisti saqlag’an halda bolg’anlig’I maqsetke muwapiq boladi.


10- tema: Mag’liwmatlar bazasin basqariw sistemalari
Mag’liwmatlar bazasin basqariw (MBBS) sistemasi sipatinda office programaalastiriw qatarina kiriwshi Access progr,asin aliwmiz mu’mkin.Bul programada mag’liwmatlar bazasin jaratiw ushin создать tu’ymesi basiladi.Bunda имя файл degen tu’ymeshe basiladi.
Acces programasinda jaratatug’in fayl ken’eytpesi .accdb buring’I verciyalarda .mdb Acces programasinda tiykarinnan obyektler tomendegishe:
Таблитцы
Запросы
Формы
ОТЧЕТЫ
Т АБЛИТЦЫ- bul magliwmatlar bazasinnon’ en’ tiykarg’I obyekti bolip onda mag’liwmatlar saqlanadi.
Запросы-bul obyekt mag’liwmatlardi qayta islew atap aytqanda olardi tan’law aliw ajiratiw,birlestiriw,o’zgertiriw siyaqli waziypalardi orinlawg’a mo’lsherlenge.
Формы-bul obyekt mag’liwmatlardi tartipli tu’rde an’sat kirgiziw yamasa kiritilgenlerdi ko’rip shig’iw imkaniyatlarin beredi.
ОТЧЕТЫ-bul obyektr ja’rdeminde tan’lap aling’an mag’liwmatlar qolay ham ko;rgizbeli tu’rde baspag’a shig’ariladi.
Formalar, esabatlar hám betler maǵlıwmatlardı jańalaw, kóriw, kriteriya boyınsha qıdırıw hám esabat alıw ushın isletiledi. Bul ob'yektlar qosımshaları elementlerdi basqarıw dep atalıwshı grafik elementlerden jaratıladı. Basqarıwdıń tiykarǵı elementleri ob'yektlarni bólew ushın maǵlıwmatlar dáregi bolǵan keste jazıwları xızmet etedi.
Ob'yektlarga shaqırıqtı avtomatlastırıw hám olardıń baylanısında programma kodları isletiledi. Tek programma kodları járdeminde tolıqqomli paydalanıwshı qosımshaları alınadı. Programma kodların dúziw ushın vBA modululi hám makroslar isletiledi. Hár bir ob'yekt hám basqarıw elementi ózgeshelikler kompleksine iye. Qasiyetti anıqlaw ushın ob'yektlar hám basqarıw elementlerin tuwrılaw kerek.
Maǵlıwmatlar sxeması qaysı qatar menen keste baylanısqanlıǵın kórsetedi, qaysı jol menen olar bog;lanishi, baylanısqannan keyin tekseriw kerek kerekmesligin hám kestelerde giltlerdi o'zqarishini kórsetedi. Maǵlıwmatlar shemasi tek server maǵlıwmatlar bazası menen isleyatganda Access ob'yektlar panelinde kórinedi.
Formalar paydalanıwshı qosımshası baylanıs interfeysin jaratıwda tiykarǵı qural bo'ib esaplanadı. Forma ekranda óz-ara baylanısqan kestelerdi kóriw ushın qolay boladı. Tuymeli formalardı basqarıw panelin jaratıw hám qosımshalar jaratıw ushın isletiw múmkin. Formalarǵa súwretler, diagrammalar, dawıs fragmentleri, video qoyıw múmkin. Formalarda hádiyse qayta islew múmkin.
Modullar visual Basic for Application tilinde dúzilgen proceduralar. Paydalanıwshı tárepinen procedura -programma hám procedura -functsiyalar dúzilisi múmkin.