Qаrаqаlpаqstаn respublikаsi ministrler ken’esi jаnindаg’i ortа arnаwli bilimlendiriw bаsqаrmаsi

StIlIstIkanI ta’kIrarlaw
Stilistika termini grekshe stylos so’zinen alınıp, ol «jazıw quralı» degendi an’latadı. Til biliminin’ til stillerin ha’m ja’miyetlik turmıstın’ ha’r qıylı tarawlarında til qurallarının’ qollanılıwın izertleytug’ın bo’limine stilistika delinedi.
Tilde stilistika termini menen bir qatarda, stil so’zi de qollanıladı. Stil — o’zinin’ ayırım so’zlerine, frazeologiyalıq so’z dizbeklerine, toplamları ha’m du’zilisine iye bolg’an, tildin’ basqa tu’rlerinen ajıralatug’ın ha’m belgili bir tarawda qollanılatug’ın uluwma tildin’ bir tu’ri.
A’debiy tilde, tiykarınan, so’ylew stili, ilimiy stil, publitsistikalıq stil, ra’smiy is qag’azları stili paydalanıladı. Al ko’rkem a’debiyat stili ayırıqsha orın iyeleydi. Bul stiller awızsha tu’rde de, jazba tu’rde de qollanıladı. Ha’r stildin’ o’zinshe atqaratug’ın xızmetleri ha’m o’zine ta’n til quralları boladı. Ma’selen, so’ylew stilinde a’debiy tilde qollanılmaytug’ın til elementleri de (qarapayım so’zler, dialektlik so’zler, belgili bir ka’sipte qollanılatug’ın so’zler, belgili bir sotsiallıq topardag’ı adamlar arasında g’ana qollanılatug’ın so’zler) paydalanıla beredi. So’ylew, ko’rkem a’debiyat ha’m publitsistikalıq stillerde so’ylewshinin’ (yamasa jazıwshının’) jeketil o’zgeshelikleri ko’rinedi, al ilimiy stilde, a’sirese ra’smiy is qag’azları stilinde onday jeke o’zgeshelikler bolmaydı.
Sorawlar ha’m tapsırmalar
1. Stilistika degenimiz ne?
2. Stil — uluwma tildin’ qanday tu’ri?
3. A’debiy tilde qanday stiller paydalanıladı?
4. Ha’r stildin’ atqaratug’ın xızmetlerin aytıp berin’ ha’m olarg’a mısallar keltirin’.


21-shınıg’ıw. To’mendegi tekstten stillik jaqtan qollanılg’an so’zlerdi ha’m so’z dizbeklerin tabın’.
Atasınan qalg’an arba, qos o’giz, jeti tanap jer — qoldag’ı bar mu’lki — usı (I.Yu.). Do’n’gelek stol a’tirapında ha’r a’wlad wa’killerinen jazıwshılar, ko’binen ko’p jaslar jıynaladı da, ne oqıp, ne jazganları tuwralı pikir alısadı (T.Q.). Aspan biyg’ubar, ay jap-jaqtı, giyalarg’a gu’misten ren’ berilgendey, misli bir a’jayıp go’zzallıqqa bo’lep atır edi. Zubayda ayg’a, juldızlarg’a, hawayı aspang’a, jaqsı menen jamang’a ma’kan bolg’an mınaw a’diran’ qalg’ır du’nya degendi usı o’mirine shıg’ıp tap bu’gin ko’rip atırg’anday a’lle qaydadur bir mun’ menen a’tirapqa qumarlanıp-qumarlanıp qaraydı. Qız-kelinshekler birin-biri basqılap, shag’aladay shaq-shaq ku’lisip, ha’r kim u’ylerinin’ tusında xoshlasıp qalıp atır. Zubayda xoshlasqanlarg’a da endi qaytıp ko’rmeytug’ınday gu’rsinis penen: «al, yaqshı», — dep qaladı (Sh.S.). Emennen sog’ılg’an enli esiklerdin’ de biyikligi u’sh gez kelip qalar. Eki qapı ayg’ara ashılıp ketkende adam tu’we bir u’yir jılqı aydap o’tkendey a’dewir ken’ jol ashıldı. Zaldın’ arg’ı bası menen bergi bası at shaptırım (K.M.).
22-shınıg’ıw. Tekstke stilistikalıq tallaw jasan’. Ondag’ı ha’r bir so’zlerdin’ qollanılıw o’zgesheligin anıqlan’.
Jigit uzaq ju’rip bir awılg’a kelse, qıbırlag’an jan joq, barlıq jay mu’lk, du’nya mal iyesiz qalg’an. Mınaw patshalıq du’nya mu’likke iyelik etkendey adam kerek (Qq. x.e.). Qızım, qapalanba, kelmese atı-jolına burısh-pıyaz. Qıs o’tti, jawza baslanıwdan gilen’ ash-jalan’ashlardın’ jolı bolıp qaldı (T.Q.). Gu’ljan an’- tan’ı shıg’ıp, og’an tigiler edi. Ko’zlerinen ıssı jas tamshıları mo’lt-mo’lt tamıp, u’nsiz turdı ol. Gu’ljan ushıp-qonıp ko’rpeshe-lerdi to’sestirdi de orın saldı, u’y-ishin ta’rtipke keltirdi. Azat ornınan zorg’a turıp, miyi awdar-ten’ker bolıp tursa da, kewli qustay jen’illenip salıng’an to’sekke shıqtı (I.O’.). Ay on to’rtinen tuwg’ang’a usaydı, bala aspanda bult ta ko’rinbeydi, bu’gin bir na’rse bolar (K.S.). Aqmaq, geshshe, aqılsız anan’ ele u’ylendiremen dep ju’r-aw! Senin’ mınaw tırnag’ın’a turmaytug’ın jigitlerden so’z esitip sımpıyıp ju’risin’ (A.B.).