Qаrаqаlpаqstаn respublikаsi ministrler ken’esi jаnindаg’i ortа arnаwli bilimlendiriw bаsqаrmаsi

§ 32. Sanlıqlardın’ stillik qollanılıwı
Ha’zirgi qaraqalpaq tilindegi sanlıqlar o’zlerinin’ san ma’nisinen basqa da ma’nilerde qollanıladı. Ma’selen, bir sanlıg’ı anıqsızlıq, bolımsızlıq ma’ni an’latadı. Sonday-aq ol janapay, da’neker xızmetinde jumsaladı. Mısalı: 1. Bir ko’zler bar hasla uyаtsız, Tınım tappay alaqlap turar, Bir ko’zler bar a’dep-ikramlı (T.S.). 2. Bir jerlerge kelgende avtobus toqtadı (K.M.). 3. Jumıs isleydi bir tınbay (Ku’nxoja). 4. U’yrek bir ushadı, bir qonadı (T.Q.). 5. Bir qorıqqan, bir quwang’an jılaydı (A.D.). Mısallardag’ı 1-2-ga’plerde bir sanlıg’ı anıqsızlıq ma’ni, 3-ga’pte bolımsızlıq ma’ni an’latıp tur, al 4-5-ga’plerde da’neker xızmetinde kelgen.
Qaraqalpaq tilinde jeti, qırıq, ju’z sanlıqları qaytıs bolg’an adamnın’ sadaqaların an’latadı: jetisin berdi, qırqın tarqattı, ju’zi boldı. Sonday-aq «qırqınan shıg’arıw» degende tuwılg’an na’resteni shomıldırıwg’a baylanıslı tu’sinikti, «qırıq ku’n toy beriw», «qırıq qız», «qırıq awız o’tirik» ha’m t.b. dizbeklerde «ko’p» degen ma’ni an’latadı. «Eki», «u’sh», «bes» sanlıqları oqıw protsesinde bahanı an’latadı. Bunda «eki» — to’men, «u’sh» — orta, «bes» — joqarı degen ma’nilerdi bildiredi.
Shamalıq sanlıqlar o’z ara sinonim bolıp qollanıladı: onlag’an-onday, jigirmalag’an-jigirmaday, otızday-otızlag’an.


72-shınıg’ıw. Berilgen ga’plerdegi sanlıqlardı anıqlap, olarg’a tolıq tallaw jasan’.
Ekinshi ku’nge qarag’an tu’nde de biraz jawın japtı. Biz ekewmiz iyinlesiwimiz benen ayaq soqpaqtan ju’rip kelip, ag’ash qorg’annın’ balalar kirip-shıg’ıp ju’rgen ornınan eplep dalag’a shıqtıq (M.T.). A’miwdin’ u’shten eki suwı Aral ten’izine usı da’rya arqalı tasımallap quyadı. Eki attı ertle, birewine o’zin’, ekinshisine Sadıq minsin. Ekewin’iz baydın’ u’yinen kelgen kiyimlerdi qızg’a kiydirip, ko’p keshiktire bermey uzatın’. Mergen bası bes tilladan to’lesin (K.S.).