Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

Us =
St
Bu yerda S^- bosh (asosiy) tarmoq tovar mahsuloti qiymati, so‘m; S_t- jami tovar mahsuloti qiymati, so‘m.

2.4-jadvai
Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlarda maqbullashtirisli natijasida fermer xo‘jaliklarining yer
maydoni to‘g‘risida

Hududlar nomi	2009 yil 1 noyabr holatiga			MaqbuUashtirish natijasida			Farqi (+;-)
	Jami f/x soni	Jami maydoni, gektar	0‘rtacha birf/x maydoni, gektar	Jami fix soni	Jami maydoni, gektar	0‘rtacha birf/x maydoni, gektar	Jami f/x		Jami maydoni, gektar	0‘rtacha bir f/x maydoni
							Soni	%		Gektar	%
Qoraqalpog'iston R.	4970	317932	64,0	3879	308143	79,4	-1091	-22,0	-9789	15,5	24,2
Andijon	9634	250050	26,0	7296	250825	34,4	-2338	-24,3	775	8,4	32,5
Buxoro	6693	647510	96,7	5168	647510	125,3	-1525	-22,8	0	28,5	29,5
Jizzax	6897	439254	63,7	5589	442428	79,2	-1308	-19,0	3174	15,5	24,3
Oashqadaryo	10538	587730	55,8	8599	565369	65,7	-1939	-18,4	-22361	10,0	17,9
Navoiy .	3945	187766	47,6	2310	185082	80,1	-1635	-41,4	-2684	32,5	68,3
Namangan	6910	217365	31,5	6245	218510	35,0	-665	-9,6	1145	3,5	11,2
Samarqand	11903	524751 ,	44,1	9108	524751	57,6	-2795	-23,5	0	13,5	30,7
Surxondaryo	6964	679874	97,6	5527	657537	119,0	-1437	-20,6	-22337	21,3	21,9
Sirdaryo	4966	230504	46,4	4241	221628	52,3	-725	-14,6	-8876	5,8	12,6
Toshkent	8394	419627	50,0	7422	419234	56,5	-972	-11,6	-393	6,5	13,0
Farg'ona	14940	302178	20,2	10131	287987	28,4	-4809	-32,2	-14191	8,2	40,5
Xorazm	10602	206562	19,5	5794	206755	35,7	-4808	-45,3	193	16,2	83,2
Jami:	107356	5011103	46,7	81309	4935759	60,7	26047	-24,3	-75344	14,0	30,0

2.5-jadval
Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlarda maqbullashtirish natijasida paxtachilik-g‘aUachUikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklarining ekin maydonlari to‘g‘risida

Hududlar nomi	2009 yil 1 noyabr holatiga			Maqbullashtirish natijasida			Farqi (+;-)
	Jami f/x soni	Ekin maydoni, gektar	0‘rtacha bir f/x maydoni, gektar	Jami f/x soni	ekin maydoni, gektar	0‘rtacha birf/x maydoni, gektar		Jami f/x		ekin maydo­ ni, gektar	o‘rtacha bir f/x maydoni
								Soni	%		Gektar	%
Qoraqalpog'iston Respublikasi	3152	293472	93,1	2831	287778	101,7		-321	-10,2	-5694	8,5	9,2
Andijon	3370	210977	62,6	2686	213474	79,5		-684	-20,3	2497	16,9	27,0
Buxoro	3790	191281	50,5	3223	191401	59,4		-567	-15,0	120	8,9	17,7
Jizzax	5732	398314 J	69,5	4501	401505	89,2		-1231	-21,5	3191	19,7	28,4
Qashqadaryo	7784	520773	66,9	6452	502161	78		-1332	-17,1	-18612	10,9	16,3
Navoiy	1957 1	81615	41,7	1318	82614	62,7		-639	-32,7	999	21,0	50,3
Namangan	3237	187358	57,9	2773	187468	67,6		-464	-14,3	110	9,7	16,8
Samarqand	4324	383842	88,8	3484	384086	110,2		-840	-19,4	244	21,5	24,2
Surxondaryo	3279	216893	66,1	2652	224915	84,8		-627	-19,1	8022	18,7	28,2
Sirdaryo	3181	207374	65,2	3159	191596	60,7		-22	-0,7	-15778	-4,5	-7,0
Toshkent	4166	304324	73,0	3617	305069	84,3		-549	-13,2	745	11,3	15,5
Farg'ona	4081	242759	59,5	3214	230423	71,7		-867	-21,2	-12336	12,2	20,5
Xorazm	2410	178552	74,1	1990	178926	89,9		-420	-17,4	374	15,8	21,4
Jami:	50463	3417534	67,7	41900	3381416	80,7		-8563	-17,0	-36118	13,0	19,2

Ixtisoslashgan asosiy tarmoqning barcha tovar mahsulotdagi ulushi 50% dan ortiq bo‘lsa, ikkita asosiy tarmog‘i bo‘lib, ulardan har bin 25 % dan kam bo‘lmagan ulushga ega korxonalar kiradi. Uch va undan ko‘p tarmoqqa ega bo‘lgan qishloq xo‘jalik korxonasi ko‘p tarmoqli (ixtisoslashmagan) deyiladi.

Korxonaning ixtisoslashganini xarakterlovchi boshqa ko‘rsatkich - ixtisoslashuv koeffitsienti:
100
_Ks =_
1ВД-1)
Bunda Ui - alohida tarmoqlar tovar mahsulotlarining ulushi %; j - realizatsiyadan tushgan tushum summasidagi ulushi bo‘yicha zanjirlangan qatordagi tovar mahsuloti turining tartib raqami, 0,2 dan kam koeffitsient ixtisoslashuvning past darajasini, 0,2 dan 0,4 gacha o‘rtacha,

0. 4 dan 0,6 gacha yuqori, 0,6 dan yuqori bo‘lsa chuqur ixtisoslashuvni bildiradi. Faqat bir turdagi tovar rnahsulotlari ishlab chiqariladigan monotarmoqli korxonalarda ixtisoslashuv koeffitsienti 1 ga teng.

   
   

Qishloq xo‘jaligi korxonalarining ixtisoslashganini xarakterlovchi bilvosita ko‘rsatkichlar sifatida tarmoqlar ekin maydonlari bo‘yicha moddiy-pul va mehnat xarajatlari strukturalaridan foydalaniladi.

Mamlakatning ko‘pgina iqtisodiy tarmoqlarida ham ixtisoslashgan, ham ko‘p tarmoqli xo‘jaliklar keng tarqalgan. Xo‘jalikning har bir turi o‘z yutuqlari va kamchiliklariga ega. Ixtisoslashtirilgan korxonalarda odatda ishchi kuchi, texnikalar, kapital qo'yilmalar, ilmiy-texnika yutuqlaridan foydalanish uchun yaxshi sharoitlar yaratilgani, butun e’tibomi moliyaviy va moddiy resurslarni ma‘lum turdagi mahsulotni ishlab chiqarishga qaratish, shu yo‘l bilan xo‘jalik faoliyatida yuqori natijalarga erishish imkoni tug‘iladi. Bundan tashqari, tabiiy ofatlar, bozor konyukturasining o‘zgarishi kabi xavflar paydo bo'lishi mumkin (2.1-rasm).
Nobarqaror bozor sharoitlarida ko‘p tarmoqli modelning mahsu- lotlarini sotish ancha qulay, iqtisodiy barqaror bo‘lib chiqdi. Ayniqsa, faqat qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish bilangina emas, balki uni saqlash, qayta ishlash bilan ham shug‘ullanadigan, ya’ni agrosanoat tarmog‘i talablari bo‘yicha rivojlanayotgan qishloq xo‘jalik korxonalarigina barqaror va samarali ishlaydi.
45000
4 0000
35000
3

82 ming 927 ga o'rtacha 12,3 ga

5
0000
25000
20000
15000
10000
5000
0-

3 Min. 381 j	213 ming	! { 78 ming |	| 1 м1п.
Ming 416 ga |	794 ga	j j 55 ga I