Qarshi davlat universiteti tarix fakulteti

to‘g‘risida»gi Qonuni qabul qilindi. Bu qonun asosida raqobatchilikni rivojlantirishga qaratilgan 
bir qator normativ hujjatlar ishlab chiqildi va amalga oshirildi. Moliya vazirligi tizimida tuzilgan 
antimonopol va narx – navo siyosatini o‘tkazish bosh boshqarmasi monopol mavqeidagi 
korxonalarni belgilab, ularning mahsulotlari bo‘yicha narxlarni va rentabellikni tartibga solib 
turibdi. 
Iqtisodiy islohotlar borasida qo‘yilgan yana bir muhim qadam – 1994 yil 1 iyuldan milliy 
valyutamiz – so‘mning muomalaga kiritilishi bo‘ldi. Bu tadbir katta siyosiy ahamiyatga, 
e’tiborga molikdir, chunki o‘z milliy valyutasiga ega bo‘lmagan davlat chinakam mustaqil bo‘la 
olmaydi. Respublika hukumati milliy valyuta qadrini mustahkamlash, uning erkin aylanishini 
ta’minlash choralarini amalga oshirib bordi. 2003 yil 15 oktabrdan boshlab so‘m qisman 
konvertatsiyalanadigan valyuta maqomiga ko‘tarildi.
Muxtasar qilib aytganda, mustaqillik yillarida amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlar 
natijasida bozor iqtisodiyoti asoslari shakllandi. Ko‘p ukladli iqtisodiyotni, mulkdorlar 
tabaqasini shakllantirishdan iborat strategik vazifa amalda ro‘yobga chiqdi. 2004 yil boshlarida 

---

140 
respublikamizda mulkchilikning nodavlat sektori (xususiy mulk egalari, fermer, shirkat va 
dehqon xo‘jaliklari, aksiyadorlik jamiyatlari, qo‘shma korxonalar, kooperativlar, jamoa mulki, 
mas’uliyati cheklangan jamiyatlar, jamoat tashkilotlari)ning ulushi 90,2 %ga yetdi. Davlat 
tasarrufidagi korxonlar ulushi esa 9,2 %ga tushdi.
Bozor iqtisodiyoti, avvalo, turli xil mulk shakllariga, ko‘p ukladli iqtisodiyotga asoslanadi. 
Shu boisdan O‘zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, 
mulkdorlar tabaqasini shakllantirish iqtisodiy islohotlarda birinchi o‘rinda turdi. 
O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasida iqtisodiyot xilma – xil mulk shakllaridan 
iborat bo‘lishi, har bir shaxs mulkdor bo‘lishga haqli ekanligi, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va 
mehnat qilish erkinligi, barcha mulk shakllarining teng huquqli ekanligi belgilab qo‘yilgan. 
Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat tomonidan himoya qilinadi. 
O‘zbekistonda chek (vaucher) asosida xususiylashtirishga yo‘l qo‘yilmadi. Davlat mulkini 
sotish orqali xususiylashtirish yo‘li tutildi. Shu bilan birga xususiylashtirish chog‘ida imtiyozlar 
tizimi yaratildi. Xususiylashtirilayotgan korxona mehnat jamoasining xodimlariga aksiyalarni 
imtiyozli shartlar bilan sotib olish imkoniyati berildi. Eskirgan asosiy fondlar, ijtimoiy 
infratuzilma obyektlari yangi mulkdorga tekinga topshirildi. Qishloq xo‘jaligi davlat 
xo‘jaliklarining mol – mulki, fermalar, bog‘lar va uzumzorlar imtiyozli shartlar asosida 
xususiylashtirildi. 
Xususiylashtirishga davlat boshchilik qildi. Bu jarayonni tashkil etish va rahbarlik qilish 
uchun 1992 yil 10 fevralda O‘zbekiston Respublikasidavlat mulkini boshqarish va