Qarshi davlat universiteti tarix fakulteti

xususiylashtirish qo‘mitasi (Davlat mulk qo‘mitasi) tuzildi, 1994 yilda uning funksiyalari 
kengaytirilib, Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qo‘llab – quvvatlash davlat 
qo‘mitasi sifatida qayta tashkil etildi. 
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish 1991 yil 18 noyabrda qabul 
qilingan mulkni «Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida» gi va «Davlat 
uy – joy» fondini xususiylashtirish to‘g‘risidagi (1993 yil 7 may) qonunlar va 20 dan ortiq 
maxsus davlat dasturlari asosida amalga oshirildi. 
Xususiylashtirish savdo, xizmat ko‘rsatish va mahalliy sanoat korxonalarini, uy – joy 
fondini, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini tayyorlovchi xo‘jaliklarni davlat tasarrufidan 
chiqarishdan boshlandi. Bu kichik xususiylashtirish deb nom oldi. 
1993 – 1994 yillarda davlat ixtiyorida bo‘lgan bir milliondan ortiq kvartira yoki davlat uy – 
joy fondining 95 %dan ortiqrog‘i fuqarolarning xususiy mulki bo‘lib qoldi. Bunda har 3 
kvartiraning bittasi egalariga imtiyozli shartlar bilan bepul berildi. Urush faxriylari, 
o‘qituvchilar, tibbiyot xodimlari, ilmiy xodimlar va ijodiy ziyolilarga kvartiralar bepul berildi. 
2002 yilga qadar Respublika uy – joy fondining 98 %ga yaqini xususiylashtirildi. 
1994 yil 21 yanvarda e’lon qilingan «Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish chora 
– tadbirlari to‘g‘risida»gi va 1994 yil 16 martda e’lon qilingan «Mulkni davlat tasarrufidan 
chiqarish va xususiylashtirish jarayonini yanada rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari 
to‘g‘risida»gi Prezident farmonlari xususiylashtirish jarayonida yangi turtki bo‘ldi. 
1992 – 1994 yillarda 54 mingga yaqin savdo, xizmat ko‘rsatish, avtomobil transporti, 
qurilish, qishloq xo‘jalik korxona va obyektlari davlat tasarrufidan chiqarildi. Shularning 18,4 
mingtasi xususiy mulkka, 26,1 mingtasi aksiyadorlik, 8,7 mingtasi jamoa, 661 tasi ijara 

---

141 
korxonalariga aylandi. Qishloq xo‘jaligida bog‘larning yarmi, uzumzorlarning 40 % xususiy 
foydalanish uchun berildi. 14 mingdan ortiqroq fermer xo‘jaliklari tashkil topdi, ularga 193 
ming gektar yer ajratib berildi. Xususiy tadbirkor subyektlarining soni 300 mingga yetdi, 
ularning 250 mingtasini patent asosida yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan shug‘ullanadigan 
kishilar tashkil etdi. 1994yilda mamlakat yalpi ichki mahsulotining deyarli yarmi 
iqtisodiyotning davlatga qarashli bo‘lmagan sektorida ishlab chiqildi, bu sektorda 4 millionga 
yaqin kishi ish bilan band bo‘ldi. 
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik — jamiyatda ham iqtisodiy, ham siyosiy vaziyatni 
mo‘tadillashtirishga yordam beradigan o‘rta tadbirkorlar tabaqasini paydo bo‘lishi demakdir. 
Kichik biznes, tadbirkorlik bozorni zarur iste’mol tovarlari va xizmatlar bilan boyitishga hamda 
daromad va foyda olishga qaratilgan faoliyatdir. Bu – yangi ish o‘rinlarini yaratish, aholini ish 
bilan bandligini ta’minlash, aholi daromadlarining asosiy manbaidir. 
Jahondagi rivojlangan mamlakatlarning tajribasidan kelib chiqqan holda O‘zbekistonda 
kichik biznesni, tadbirkorlikni rivojlantirishga iqtisodiy islohotlarning hal qiluvchi, strategik 
ahamiyatga ega bo‘lgan ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida e’tibor berildi. 
O‘zbekistonning har bir fuqarosi korxonalar va tashkilotlar tuzish, sotib olish, sotish, qayta 
qurish yo‘li bilan tadbirkorlik faoliyati yuritish huquqiga ega. Tadbirkor ish yuritish uchun 
boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning mulki, pul mablag‘larini ixtiyoriylik asosida jalb qilish, 
mustaqil ravishda ishchilar yollash va bo‘shatishga haqlidir, tadbirkorlik daromadlaridan soliq 
to‘lab turadi.