Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi kafedrasi «iqtisodiyot nazariyasi»

Ikkichidan:Kreditning harakati shakliga (tovar yoki pul tarzida ) ega ekanligi.

Uchinchidan:Takror ishlab chiqarish harakatning asosiy hal etuvchi belgisi ( qarz ) ekanligi va Hokazo.

Berigan kreditni qaytarib berish shart.U huddi shu sifat bilan moliyadan farq qiladi.Bir qator iqtisodchilarning fikricha,kredit jamiyatdagi vaqtinchalik bo’sh pul mablag’larini yig’ish va ularni taqsimlash shaklidir.Kredit munosabat bo’lishi uchun uning zarur elementlari kreditning ob’ekti va sub’ekti bo’lishi

Qarzga berilgam qiymat yo’nalishi

Qarz oluvchi

Kreditor

Kredit ob’ekti

Kredit sub’ekti

Kredit Tarkibi

1.1-chizma. Kredit tarkibi

Kredit munosabatlarida sub’ekti–bu (Kreditor qarz) qarz beruvchidan qarz oluvchiga berladigan va qarz oluvchidan qarz beruvchiga qaytib beriladigan qiymatdir.Bunda qarzga berilgan mablag’ o’z qiymatini saqlab qolishi kreditning asosiy xususiyati hisoblanadi.Kredit tarkibi uning elementlari birligini ifodalaydi.Ya’ni Bu kredit munosabatlarining qatnashchilaridir.Bular huquqiy va jismoniy shaxslar,banklar,korxonalar,firma,davlat,muassasasi va tashkilotlari, aholining keng qatlamlari bo’lib bu sub’ektlar bir vaqning o’zida ham qarz beruvchi sifatida chiqishi mumkun.Boshqacha aytganda kreditlash sub’ektlari bo’lib davlat korxona va tashkilotlari, qurilish tashkilotlari,savdo tashkilotlari, fermer va shirkat xo’jaliklari, yakka mehnat faoliyati bilan shug’ullanuvchi tadbirkorlar, qo’shma korxonalar,mikro firmalar, birlashmalar, tijorat banklar va boshqalar hisoblanadi.Yuqoridagi subyektlar kredit oluvchi sifatida faoliyat ko’rsatsa, tijorat banklari yoki boshqa kredit muassasalari kredit beruvchi subyekt sifatida namoyon bo’ladi.

Kreditning ob’ekti - Bu jamiyatda vaqtincha bo’sh turgan pul mablag’laridir.Bu (kreditor ) qarz beruvchidan qarz oluvchiga beriladigan qiymatdir.Boshqacha aytganda kredit aynan qays maqsad uchun berilsa,shu kredit ob’ekti hisoblanadi.Masalan:Qishloq xo’jaligida banklar dehqonchilik va chorvachilik harajatlari- mineral o’g’it,yoqilg’i va moylash materiallari va boshqa harajatlar kreditlanadi.
Kredit tovar–pul munosabatlari mavjud sharoitdagi takror ishlab chiqarish jarayoning ajralmas bir qismi bo’lib,Tovar ishlab chiqarish kredit munisabatlari vujudga kelishning tabiiy asosi hisoblanadi.
Kreditning vujudga kelishi nafaqat ichki iste’mol uchun tovar ishlab chiqarish doirasida emas,balki asosan yuridik jihatdan mustaqil bir–biriga mulkdor sifatida qarama–qarshi turuvchi va iqtisodiy munosabatlarga kirishish tayyor tovar egalari faoliyat ko’ratayotgan muomala doirasidan qidirish kerak.
Ishlab chiqarish fondlarining doiraviy aylanishidagi tebranishlar zaminida ishlab chiqarish vaqti bilan mahsulotlarni sotish vaqtining mos kelmay qolishidan vujudga keladigan qiyinchiliklarni bartaraf etuvchi munosabatlarning paydo bo’lishi tabiiy holga aylandi.
Bu munosabatlar mablag’larning vaqtincha bekor turib qolishi bilan bu mablag’larga bo’lgan ehtiyoj o’rtasidagi qarama–qarshilikni bartaraf etadi.
Bunday munosabatlar odatda kredit munosabatlari deb yuritiladi va kredit munosabatlari asosida iqtisodiy jihatdan mustaqil bo’lgan kredit kategoriya yuzaga keladi.
Kredit orqali jamiyatimizda quyidagi ijobiy natijalarga erishish mumkun: