Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi kafedrasi «iqtisodiyot nazariyasi»

Tijorat krediti–bir xo’jalik yurituvchi sub’yekt tomonidan beriladi va odatda,veksel bilan rasmiylashtiriladi,ya’ni faoliyat ko’rsatuvchilar tomonidan bir–birlariga o’zaro to’lovni kechiktirish sharti bilan tovar shaklida beriladigan kreditlar.

Tijorat kreditida kreditor va qarzdor faoliyat ko’rsatiluvchilar (ishlab chiqaruvchilar) bo’ladi.

Tijorat kreditining cheklanishlari mavjud :

-Faoliyat ko’rsatuvchilarning zaxira kapitallari zaxira kapitallari hajmi bilan cheklanganligi, ya’ni, unga hozirgi davrda axborot (muomala ) uchun zarur bo’lmagan kapital bilan cheklanganligi;

-Yo’nalishiga ko’ra, ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqarish tarmoqlar kreditni ishlab chiqarish iste’mol qiluvchilarga berishi mumkun, ammo teskarisi bo’lishi mumkun emas.
Kredit orqali jamiyatimizda quyidagi ijobiy natijalarga erishish mumkun:
Birinchidan:vFondlar aylanishi jarayonida chetga chiqib bo’sh qolgan mablag’larning harakatsiz turib qolishining oldini olanadi.
Ikkinchidan:vTakror ishlab chiqarish keng doirada uzluksiz davom ettirishga imkoniyat yaratadi.
Tarixan tijorat kreditining quyidagi usullari mavjud:

1. 
   Veksel usuli
   
2. 
   Ochiq schyot orqali
   
3. 
   Chegirma berish.
   
4. 
   Mavsumiy
   
5. 
   Konsignasiya
   Veksel bu qarz majburiyati bo’lib , qarz oluvchi o’z zimmasiga qarzni ko’rsatilgan so’mmada, ko’rsatilganshartlarda , belgilangan muddatda to’lash majburiyatini oladi. Amaliyotda vekselni oddiy va o’tkazma turlari mavjud.
   

Oddiy vekselni qarz oluvchi korxona qarz beruvchi korxonaga beradi va tovarlar va ko’rsatilgan xizmatlar uchun unga to’lash majburiyatini o’z zimmasiga oladi.
O’tkazma vekselda ( bu hujjat tratta ham deyiladi) kreditor tomonidan belgilangan tovar va xizmatlar so’mmasi uning topshirig’iga asosan uchinchi shaxsga yoki vekselni ko’rsatuvchiga o’tkazilishi lozim va hokazo.
Ochiq schyot orqali hisoblashilganda haridor tovarga buyurtma berilishi bilan yuklab jo’natiladi,to’lov esa o’rnatilgan muddatlarda kelishilgan summa chegarasida vaqti-vaqti bilan amalga oshirilib boriladi. Bunda haridor har gal tovar olishda kreditni rasmiylashtirib o’tirmaydi, ya’ni kreditga murojaat qilmaydi.