Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»
Download 2.8 Mb. Pdf ko'rish
|
Маъруза МТ Синаш Чопэтиш
|
15.2. Umumiy tushunchalar.
Neft va gaz mahsulotlariga talablarning doimiy ravishda o‘sib borishi, ularni qazib olish, transport qilish, saqlash va ishlov berish texnologik jarayonlarida hosil bo‘ladigan zararli gazlardan atmosfera havosini muhofaza qilishni talab qiladi. Atmosfera havosini muhofaza qilish tadbirlari uchun ko‘plab materiallar va mehnat sarflari korxonalarni loyihalash bosqichida ishlab chiqiladigan va bu eng yaxshi samara beradi. Shuning uchun “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi qonunlari 24-moddasida korxonalarni joylashtirish, loyihalash, qurilish va foydalanishga topshirishda atmosfera havosiga zararli ta’sirlarni normativlarini ta’minlash belgilab qo‘yilgan. Shu bilan bir qatorda atmosfera havosini ifloslantiruvchi moddalar ruhsat etilgan konsentratsiyasi normalarining oshib ketmasligi uchun zararli chiqindilarni ushlab qolish, o‘tilizatsiya qilish, zararsizlantirish yoki tabiatni muhofaza qilish Davlat qumitasining 1994 yil 11 iyuldagi №14-TK qarori bo‘yicha barcha sanoat korxonalari va xalq xo‘jaligi ob’ektlari havosini ifloslantiruvchi chiqindi manbalari bo‘lgan har qanday mulkchilik shakllari va muassasaga bo‘ysunilishga bog‘liqligidan qat’iy nazar, ifloslantiruvchi 194 moddalar chiqindilari ta’siri darajasini baholash maqsadida va ruhsat etilgan chiqindilar (PDV) normalarini o‘rnatish uchun albatta har bir korxona inventarizatsiyadan o‘tadi. Neft va gaz sanoatidagi barcha texnologik jarayonlar (qidiruv, burg‘ilash, qazib chiqarish, yig‘ish, tashish, saqlash, neft va gazni qayta ishlash) tabiiy ekologik holati buzilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Neft konlarini burg‘ilash va neft konlarini shlamlar, oqova suvlar, ularning tarkibidagi turli kimyoviy moddalar tabiiy muhitni ifloslantiradi. Atmosfera, uglevodorodlar, qattiq zarrachalar, oltingugurt oksidlari, uglerod va azot hisobiga ifloslanadi. Yoqilg‘i energetika kompleksi hozirgi rivojlanishi bosqichida yer ostidan ratsional kompleks va unumli foydalanish va ularni muhofaza qilish muhim ahamiyatga ega. Gazni tarkibida vodorod sulfid bo‘lgan konlarga, ularni ishlatishda alohida e’tibor beriladi. Chiqindilarni tahlil qilish shundan dalolat beradiki N 2 S ning asosiy miqdori atmosferaga burg‘ilashdan chiqqan quduqlarni shamollatishda, kapital ta’mirlashdan so‘ng va turli dala tadqiqotlarini o‘tkazishda chiqadi. Hozirgi vaqtda quduqlarni shamollatishda oltingugurt va gaz, hatto qisman ajratib olish hislatiga, imkoniyatiga ega bo‘lgan usullar yo‘q. Shuning uchun yagona tadbir-qulay ob-havo sharoitlarida shamollatish vaqtini qisqartirishdir. Gaz tarkibidagi uglevodorodlar va boshqa komponentlar bilan atmosferani ifloslantirishni kamaytirish uchun uni mash’ala yoqish ko‘zda to‘tilgan. Hozirgi vaqtda atmosferani turli komponentlardan muhofaza qilish uchun turli xil jarayonlar ishlab chiqilgan. Bu jarayonlarning kamchiligi shundaki, ular faqat oltingugurtli angidriddan ajralgan gazlarni tozalashni ta’minlaydi. Atmosfera muhitini ifloslantiruvchi manba - bu havoga qattiq, suyuq, gazsimon yoki aerozol, hamda aralashmalar ko‘rinishida ifloslantiruvchi moddalarni chiqaruvchi antropogen yoki tabiiy ob’ektdir. 195 Neft va gaz sanoati korxonalarida ishlab chiqarish texnologik jarayonlarida atrof-muhitga ko‘p miqdorda zararli yoki zaharli chiqindilar ajralib chiqadi. Bu zararli chiqindilar manbai tarkibi ajraladiga va otilib chiqqan ifloslantiruvchi moddalar manbalaridan iborat bo‘ladi. Texnologik jarayonlardan ajraladigan ifloslantiruvchi manbalar texnologik agregat, qurilma, apparat, dvigatel va boshqa uskunalardan ishlab chiqarish jarayonlari kechishi natijasida hosil bo‘lgan moddalar bo‘lsa, otilib chiqadigan manbalarga esa mash’alalar, kompressor qurilmalari quvurlari, yong‘in regeneratorlari, idishlar, nasoslar, kabinalardan chiqadigan ifloslantiruvchi moddalar hisoblanadi. Atrof-muhitga negativ ta’sir etuvchi va ilojsiz ravishda chiqarilayotgan uglevodorod homashyosi, kimyoviy reagentlar va yuqori minerallashgan suyuqliklarning ruhsat etilgan qiymatlar miqdorida bo‘lishi va zaruriy paytlarda zararsizlantirish ishlari doimiy nazoratga olinishi zarur. Noqulay metereologik sharoitlarda qisqa muddatli atmosfera ifloslanishi aholi sog‘ligi uchun zararli bo‘lsa, korxona chiqindilar chiqarishni qisman to‘xtatishi yoki vaqtinchalik ish jarayonini to‘xtatishi lozim. Download 2.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|