Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

Yongin xavfsizligi. 
Yong‘in- moddiy zarar yetkazuvchi nazorat qilib bo‘lmaydigan, maxsus 
yoqilmagan yong‘in uchog‘i, yong‘inlar tabiiy ofat tariqasida yoki o‘t bilan ehtiyot 

---

190 
bo‘lmasdan muomila qilish natijasida sodir bo‘ladi. Yong‘inlar ba’zida baxtsiz 
hodisalarni va insonlarning o‘limiga olib keladi.
Yong‘inga olib kelish sabablar quyidagicha bo‘ladi:
- Ob’ektlar loyihalashtirilayotganda, qurilayotganda, ob’ekt jihozlari montaj 
qilinayotganda yong‘in xavfsizligi me’yorlari qoidalari, va yul yuriklari buzilganda, 
Quvurlarning, 
idishlarning 
va 
apparatlarning 
zichligi, 
yorilganda 
zanglab 
yemirilganda, rezbali qushilishlardagi, flansli birikmalarda buziladi.
- Neft maxsulotlarini quyayotganda, tukayotganda sizib chiqqanda va toshib 
ketganda. Bir necha xolatlarda idish (sisternalar) kopkoklari ochik holatda 
to‘ldirishga to‘g‘ri keladi buning natijasida yokilgi-bug‘lar atmosferaga siqib 
chikariladi. 
- Ta’mirlashga to‘xtatilgan va suyuq yoqilg‘ilardan to‘liq tozalanmagan 
rezervuar va apparatlar quvurlarida portlash xavfi bor aralashmalar hosil bo‘ladi. 
Yonuvchi aralashmalarni o‘t oldirishga keng tarqalgan manbalar, olov, gugurt, 
papiroslar, gulhanlar, o‘txonalar, payvandlash asboblari, po‘lat asboblardan chiqqan 
uchqunlar kuchli isitib yuborishlar, elektr qurilmalarining elektr zanjirlaridan chiqqan 
uchqunlar hisoblanishadi. 
Yong‘in profilaktikasi – bu portlash va yong‘inlarni sodir qilish sabablarini 
aniqlashga yunaltirilgan, xarakatdagi me’yorlar asosida ishlab chikilgan va muntazam 
joriy kilinadigan yonginga qarshi tashqilish texnik kompleks tadbiri. 
Yongin profilaktikasi buyicha tadbirlar shartli ravishda 4 guruhga bo‘linadi. 
Texnologik 
jarayonlarni 
mukammalashtirish 
va 
jihozlarni 
to‘g‘ri 
joylashtirishni shuningdek elektr qurilmalarni xavfsiz ishlatish jihozlarning xolatini 
o‘z vaqtida nazorat qilish, yongin xavfi bor joylarda ma’muriy rejimni qat’iy joriy 
qilish, tez yonmaydigan qurilish materiallarini qullash hisobidan yong‘inni oldini 
olish mumkin. 
Sanoat korxonalarini to‘g‘ri rejalashtirish hisobidan yongin va portlash 
o‘chog‘larini kengayishining oldini olish chegaralash. 
Yong‘in o‘chog‘idan odamlarni, jihozlarni va boshqa qimmatli ashyolarni 
tezda xavfsiz joyga ko‘chirishni ta’minlash. 

---

191 
O‘t o‘chirish vositalarini binolarga to‘g‘ri joylashtirish, tanlash va to‘g‘ri 
texnik xarakat qilish. 
Ob’ektlarda yongin o‘chirish uchun turli xildagi vositalar: lom, bel, qum, 
changak va o‘t o‘chirgichlar mavjud. 
O‘t o‘chirgichlar ko‘pikli, kukunli, karbonat kislotali bo‘ladi. 
Ko‘pikli o‘t o‘chirgichlar turli hildagi o‘t ketishlarda qo‘llaniladi, faqat 
elektrosimlarga o‘t ketganda ishlatilmaydi chunki bu o‘t o‘chiruvchilarning xayoti 
uchun juda xavfli. Ko‘pikli o‘t o‘chirgichni 180 
o
C ga burishdan oldin ko‘pik 
purkagich teshigi sim bilan tozalanib keyin maxsus ruchka 180 
o
C ga buraladi va o‘t 
o‘chirgich chappa qilinib ko‘pik yonayotgan ob’ektga yunaltiriladi. 
Yonginni karbonat kislotali o‘t o‘chirgich bilan o‘chirganda, uning og‘zini 
yong‘in tomonga qaratib jumragi(ventili) ochiladi. Yong‘inni joyiga qarab 
himoyalanish vositalarini tanlash zarur. 
Qurilish loyihalashtirilayotganda portlash yongin xavfi hisobga 
olingan holda quriladi.