Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»
Download 2.8 Mb. Pdf ko'rish
|
Маъруза МТ Синаш Чопэтиш
|
Elektr xavfsizligi
Xalq xo‘jaligi va sanoatning boshqa sohalari kabi neft va gaz sanoatida ham elektr energiyasining roli muhim o‘rin to‘tadi. Elektr energiyasini iste’molchilarga o‘zatish paytida elektr qo‘rilmalarda yaroqsiz elektr himoya vositalaridan foydalanish, elektr qo‘rilmalarni noto‘g‘ri qo‘shib o‘chirishlish olib borilayotgan joyda elektr xavfsizligi bo‘yicha ogohlantiruvchi belgi va plakatlarning bo‘lmasligi kabi kamchiliklar elektr tokidan jarohatlanishga olib keladi. Elektr tokining inson organizmining bir nuqtasidan boshqa ixtiyoriy nuqtasiga oqib o‘tishi - boshqa turdagi jarohatlanishga nisbatan o‘ta xavfli hisoblanadi. Organizm orqali elektr toki okib o‘tganda termik, elektrolitik hamda biologik ta’sir kiladi. 192 Termik tasir - bu elektr toki tegib turgan terining qizib yuqori haroratda kuyishidir. Elektrolitik tasir - bu inson organizmidagi suyuqliklarni fizik-kimyoviy xolatlarining o‘zgarishidir. Biologik ta’sir-inson organizmidagi to‘qimalarning ishdan chikishi va muskullarning qisqarishiga olib kelishidir. Qurilmada elektr toki oqib o‘tayotgan qismga tegmasdan xam elektr tokidan jarohatlanishi mumkin. Havo tarmog‘idagi elektr simlarining yerga uzilib tushishi, qurilmadagi simning himoya qobig‘i ishdan chiqib qurilma qobig‘iga tegib turishi, qurilma atrofida elektr tokining paydo bo‘lishiga olib keladi. Bunday xolni biz «kadamli kuchlanish» deb ataymiz. Qadamli kuchlanish deb atashimizga asosiy sabab, yerga tarqalayotgan kuchlanish turli nuqtalarga turlicha bo‘ladi. Qadamli kuchlanish yuzaga kelgan joyda ikkala oyoqni yerdan ajratmasdan harakatlanish tavsiya qilinadi. Inson organizmining o‘rtacha qarshiligi 1000 Om qarshilik birligiga teng. Elektr tokining inson organizmiga uzoq ta’sir etib turishi bu qarshilikni kamayishiga olib keladi. Inson o‘z organizmi orqali 0.6-1.5 mA tok kuchi oqib o‘tsa seza boshlaydi va bu tok «quyib yuboradigan tok» deyiladi. Agar 10-15 mA tok kuchi oqib o‘tayotgan bo‘lsa inson o‘zini bu tokdan ajrata olmaydi. Bu tokni «quyib yubormaydigan tok» deyiladi. Tok kuchi 50 mA ga yetganda organizmning nafas olishi qiyinlashib, yurak sistemasiga ham ta’sir qila boshlaydi. 100 V ga ya’ni 100 mA li tokka tushgan paytda yurak o‘rishi tuxtab, insonni o‘limga olib kelishi mumkin. Agar tok kuchi 5 A dan oshsa insonni nafas olishi va yurak urishi shu ondayok tuxtaydi. Bu tok qisqa vaqt ya’ni 2 sekund ichida davom etsa bu vaqtda yaralanmasdan havo olishi tuxtaydi. Bunday paytda insonga sun’iy nafas berish mumkin bo‘ladi. Qurilmada ishlayotgan ishchining behosdan tok o‘tayotgan qismga tegib ketishi, elektr kabellarining himoya qobig‘i ishdan chiqib, qurilma kobigiga tegib turganda, qisqa to‘tashuv yuz berganda ishchini himoya qilish maqsadida elektr qurilmalar yerga ulanadi. 193 Yerga ulash - elektr energiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan metall korpusning yerga bog‘langanligidir. Bu bog‘liqlik yiliga bir marotaba tekshirilib, maxsus bayonga belgilab boriladi. Qurilma qarshiligining imkoni boricha kichikligi maqsadga muvofiq, chunki qurilma qobig‘ida paydo bo‘lgan elektr tokining yerga o‘tib ketishiga yaxshi imkoniyat bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida qurilmada ishlayotgan ishchining xavfsizligini ta’minlaydi. Ishchi o‘z navbatida shahsiy xavfsizligini ta’minlash uchun - qurilmani qushib ajratganda, birinchi yordam ko‘rsatganda, elektr tokiga tushib qolganda, elektr himoya vositalaridan foydalanish zaruriyati tug‘iladi. Elektr tokini o‘tkazmaydigan rezinali qulqopdan, rezinali kovrikdan va himoyalangan oyok ostiga qo‘yib ishlovchi moslamadan foydalaniladi. Har safar himoya vositalaridan foydalanishdan oldin ishchi uning sozligiga va tozaligiga hamda tekshirilganligi xaqidagi belgisiga e’tibor berishi kerak. Download 2.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|