Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

Ko‘prik o‘rnatishda sharoitlar va texnologik 
choralar 
grad P, 
MPa/m 
τ, MPa 

---

116 
Mustahkamlangan quduqda: 
qirg‘ich va bufer suyuqliklar ishlatilganda
yuvgich bufer suyuqliklar ishlatilganda
qirg‘ich va suyuqliklarsiz 
5,0 
2,0 
1,0 
1,0 
0,5 
0,05 
Mustahkamlanmagan quduqda: 
qirg‘ich va bufer suyuqliklar ishlatilganda
abraziv suyuqliklar ishlatilganda
abrazivsiz suyuqliklar ishlatilganda
bufer suyuqliklarsiz 
2,0 
1,0 
1,0 
0,5 
0,5 
0,2 
0,05 
0,01 
(10.1) va (10.2) formulalardan aniqlangan balandliklardan kattarog‘i tanlanadi. 
10.6.3 Tamponaj eritmaning kerakli hajmi V
s 
[10.3] formula bo‘yicha 
hisoblanadi: 
V
s 
= H
m
S
skv
+V
tr
(0,02+C
1
+C
2
+C
3
), (10.3) 
bu yerda S
skv
–quduqning kesimini ko‘prik o‘rnatiladigan oraligidagi o‘rta hisob 
yuzasi(kovaklarni maksimal diametrini hisobga olib), m
2
;
V
tr
–quyish birikmaning ichki hajmi, m
3
;
S
1
– quvurlar devorida eritma yo‘qolish koeffitsienti;
S
2
, S
3
– qo‘shni suyuqlik bilan aralashganda eritmaning yo‘qolish 
koeffitsientlari, past va tepadagi chegaraga tegishli (tepada ajratuvchi tiqin borligida 
S
1
=S
3
=0). 
Tamponaj eritmaning hajmini hisoblaganda, uning bufer yoki burg‘ilash eritma 
bilan aralashib ketishi hisobga olinadi. Bu holda tamponaj eritmaning hisoblangan 
hajmi kamida 10 % ga ko‘paytiriladi. 
Tamponaj eritmaning kerak bo‘lgan hajmi quduqning qabul qiluvchanligiga 
qarab yana aniqlanadi: o‘rta hisobda 1,0 m
3 
tamponaj eritma har 100 m
3
/d ga bosim 
10 MRa bo‘lganda qo‘shiladi, lekin kamida 1,4 m
3
. 
Quduqning qabul qiluvchanligini aniqlash uchun: 
– quduqning og‘zi planshayba orqali zichlanadi; 

---

117 
– NKTga ulangan haydash chiziq tekshiriladi (Popr=1,5 Prab ); 
– quduqda paker bo‘lgan taqdirda, NKT yuvish eritma bilan to‘ldiraladi, nasos 
agregatidagi manometrda bosim ko‘tarilguncha, paker bo‘lmaganda quduq NKT 
orqali yuvish suyuqlik bilan to‘ldiriladi, quvurorqa bo‘shliqdan sirkulyatsiya paydo 
bo‘lguncha, keyin quvurorqa zulfin yopiladi; 
– quduqqa yuvish suyuqlik haydaladi, uning hajmi kamida 1,0 m
3 
, tarkibi 
quduqdagidek bo‘lish kerak; 
– quduqning yutuvchanligi va yutish bosimi aniqlanadi, buning uchun bitta 
agregat orqali quduqqa hajmi kamida 2,0 m
3
bo‘lgan yuvish suyuqlik haydaladi 
quduq og‘zida sezilarli miqdorda ortiqcha bosim urnashguncha. 10 – 15 
daqiqa
orasida yuvish suyuqlikni sarfi doimiy haydash bosimda o‘lchanadi; 
– qabul kiluvchanlik pakersiz aniqlanadigan taqdirda, haydash bosimi 
ishlatish birikmaning sinov bosimidan oshmasligi kerak, ya’ni R
nag 

R
opres.e.k
; 
– yuvish suyuqlikning sutka ichidagi sarfi aniqlanadi; 
– ortiqcha bosim tushiriladi. 
10.6.4 Bostirish suyuqlikning hajmi V
p
[3] formula bo‘yicha hisoblanadi: 
V
p
 = V
tr 
– H
m
S
t 
– V
tr
(S
1
+ S
3
) – V
b
, (10.4) 
bunda S
t
– quvurlar kesimini ko‘prik o‘rnatiladigan oraligidagi yuzasi, m
2
; 
V
b
– bufer suyuqlikning hajmi, birinchi V
b1 
va
ikkinchi V
b2 
miqdorlarni
qo‘shgan hajmiga teng , m
3
. 
V
b1 
= S
4 
V
tr 
+ S
5 
H
m
S
skv
;
(10.5) 
2
2
2
2
1
1
2
d
D
d
V
V
C
б
б


, 
(10.6)
bunda d
1
va d
2
– quyish quvurlarni ichki va tashqi diametri, m; 
S
4
va S
5
– bufer suyuqlikning quyish birikmadan va halqa bo‘shliqdan 
yurganda yo‘qolish koeffitsientlari. 
S
1
–S
5 
koeffitsientlar 2 jadvalda keltirilgan.

---

118 
10.2-Jadval – Ko‘priklar o‘rnatishda suyuqliklar aralashishni darajasini ifodalovchi 
koeffitsientlar