Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

T = T
1
+ T
2
+ T
3
+ T
4
+ T
5
≤ 0,75 T
zag
, (10.7) 
bu yerda T
1 
– tamponlash eritmasini tayyorlash va quduqqa haydashga ketadigan vaqt 
sarfi; 
T
2
 – quvurga ajratish tiqinlarini kiritish davomiyligi; 
T
3
– tamponlash eritmasini qo‘prik o‘rnatilish oraligiga bosib haydash vaqti 
sarfi; 
T
4
– sementlash kallagini yechish va haydash quvurlarini tamponlash eritmasi 
xududidan ko‘tarish vaqti davomiyligi; 
T
5
– sementlash kallagini o‘rnatishga va ko‘prikni ustki qismini yuvib 
tashlashga ketadigan vaqt sarfi; 
T
zag
– konsistometr yordamida aniqlanadigan va quduqqa ko‘prik o‘rnatish 
vaqtidagi xolatiga mos keladigan tamponlash eritmasini quyilish vaqti. 
10.6.8.Tamponlash va burg‘ilash eritmalari zichliklari farqi xalqasimon 
bo‘shliqdagi suyuqlikni siqib chiqarish samaradorligiga ta’sir qiladi. Turli tadqiqotlar 
natijalari shuni ko‘rsatadiki [4], burg‘ilash eritmasini tamponlash bilan siqib 
chiqarish ular zichliklari farqi kam bo‘lganda sezilarli yaxshi yuz beradi
10.6.9.SQK davomiyligi tajribahona tadqiqotlari orqali aniqlanib, tamponlash 
eritmalari turiga bog‘liq bo‘ladi (odatda 24 – 48 soatga teng deb olinadi).
10.6.10.Bufer suyuqligini tanlash 
Bufer 
suyuqligi 
sifatida 
tajribahona 
tadqiqotlari 
asosida aniqlangan, 
tamponlash eritmasiga aralashmaydigan suv, neft va boshqa texnologik suyuqliklar 
olinadi.

---

122 
Tamponlash ashyosini vaqtidan ilgari ushlab qolish yuz berganda yoki uni 
quduq suyuqligi bilan aralashib zaruriy sifatini yo‘qotganda bufer suyuqligi ishlatish 
shart. Burg‘ilashning hamma shartlarini birdek qoniqtiradigan universal bufer 
suyuqligi 
bo‘lmaganligi 
sababli, 
uni 
quyidagi 
turlaridan 
foydalaniladi:
og‘irlashtirilgan (tuz yoki polimerlar asosida), murakkab tarkibli, aeratsiyalangan, 
filtrlash ko‘rsatkichi past bo‘lgan erozion suyuqliklar, qovushqoq-yumshoq ajratgich, 
neft va neft maxsulotlari, kislota eritmalari, suv. Ular haqidagi ma’lumotlar D ilovada 
keltirilgan.
Bufer suyuqligini tanlash tajribahona tekshiruvi asosida uni muayyan 
burg‘ilash va tamponlash eritmalari bilan mosligiga asoslangan. Bufer suyuqligi 
burg‘ilash eritmasi bilan aralashmasi aralashish zonasini reologik parametrlarini 
oshirib yubormasligi, uni tamponlash eritmasi bilan birikmasi oquvchanlik va 
quyulish vaqtini kamayishiga olib kelmasligi kerak. Modomiki bufer suyuqligini 
ishlatishning samaradorligi vaqt o‘tishi va uning quduq devorlariga ta’siriga bog‘liq 
ekan, unda haydaladigan suyuqlik xajmining oshishi sementlash sifatini yaxshilaydi. 
10.6.11.Ko‘prik o‘rnatishda mushkulot va falokatlarni oldini olish tadbirlarini 
ishlab chiqish.
Yuz berishi mumkin bo‘lgan asorat va falokatlar va ularni oldini olish 
tadbirlari ro‘yxati Ye ilovada keltirilgan. 
Sement ko‘prik o‘rnatish bo‘yicha ish rejasi F ilovada keltirilgan tartibda 
tuzish kerak.