Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

 
13.3. Ikki fazali ko‘pikni qo‘llab qatlamdan oqimni chaqirish 
Qatlamdagi oqimni tiklash uchun hamda quduq tubi zonasining tabiiy 
o‘tkazuvchanligini saqlashda qatlamga ta’sir etishda fizik-kimyoviy usulning ikki 
fazoli ko‘pikidan foydalaniladi. Past qatlam bosim sharoitida ko‘pik qo‘llaniladi, u 
suvga almashtirilganda yutilishga olib kelishi mumkin. Ma’lumki, quduq sharoitida 
ikki fazoli ko‘piklar kichik zichlikka ega bo‘ladi. Bunday ko‘piklardan odatda 
yutiluvchi gorizontlarni burg‘ilashda va mahsuldor qatlamni ochishda foydalaniladi. 
Ko‘piklardan foydalanish quduqdan suvni chaqirishda va qatlamdan berkituvchi 

---

168 
materiallarni chiqarib yuborishda keng foydalaniladi. Shunday qilib ko‘pik yerning 
ustida yengil parchalanadi. 
Quduqlarni 
o‘zlashtirishda ikki fazoli ko‘piklardan foydalanilganda 
foydalanish zonalaridan bekituvchi mahsulotlarni yaxshi tozalash, quyqum va tog‘ 
jinsining kislotalar bilan reaksiyaga kirishi natijasida paydo bo‘lgan mahsulotlarini 
tozalashda foydalaniladi. Shuning uchun ko‘rsatilgan maqsadlarda qatlam suvidan 
foydalanish oldindan namuna uchun olingan tog‘ jinsi kollektorlarida sinalgan 
bo‘lishi kerak. 
Komponentlar tarkibini boshqarib ko‘pik xossasini keng almashtirish 
mumkin. 
Zichligi 
kichik 
(33 
kg/m
3
) 
namunaviy 
hisoblanadi. 
Ko‘pikning 
qovushqoqligini boshqarish mumkinligi ko‘pik NKQ orqali 0,5 m/s dan 1,5 m/sek 
gacha tezlikda harakatlanganda uning vazifasi quyqumlarni ko‘tarib chiqaradi. Mos 
ravishda ko‘pikni shunaday tayyorlash kerakki, barqaror va muallaq bo‘lib, otilma 
tizimdan chiqquncha ish holatda saqlanishi kerak va undan keyin parchalanishi 
mumkin. U yana qaytadan quduqqa haydalganda xossasi yana tiklanadi. Shunga 
bog‘liq holda ko‘pik bir sirkulyatsiya tizim uchun amalda bo‘lib, uning 
komponentlarini shakllantirish uchun qaytadan aralashtirib turish kerak. Ko‘pikning 
zichligi oson boshqariladi, havo hajmining 1 m
3
suvga nisbatini o‘zgartirib, SFM 
mikdorini tanlab, suyuqlik sarfini doimiy saqlab, havo sarfini o‘zgartirib, ikki fazoli 
ko‘pikning zichligini 200 kg/m
3
dan 800 kg/m
3
gacha o‘zgartirib, quduq tubiga 
beriladigan bosimni kattalashtirib borish mumkin. 
Ko‘pik shakllantiruvchi sifatida quyidagi SFM lardan foydalaniladi. 
13.1-jadval 
SFM 
Suvdagi SFM 
tarkibi % 
SFM 
Suvdagi SFM 
tarkibi% 
Sulfanol 
0,1

0,3 
Arkopal N – 100 
0.3

0.5 
Natriy-sulfat tuzi 
1,0

2,0 
Disolvan 
0.2

0.3 
OP7, OP-10, UFE -8 
0,3

0,6 
Sopal R 
0.2

0.3 
DS – RAS 
0,3

1,0 
Prevotsel W-ON-
100 
0.1

0.3 
Marvelan KO 
0,3

0,5 

---

169 
Ikki fazoli ko‘pikni qo‘llab qatlamdan oqimni chaqirish texnologiyasining 
jarayoni quyidagicha: 
1) NKQ ni perforatsiya teshigidan 2-3 metr yuqorigacha tushirish; 
2) quduq ustunini yer usti jihozlari, sementlash agregati va aerator orqali 
kompressor bilan jihozlash; 
3) quvur orqasi ishlatish tizmasi oralig‘i orqali ko‘pikni haydash va NKQ 
uchun butun quduq ustunidagi suyuqlikni almashtirish; 
4) birinchi ko‘pikni hajmiy bo‘lagi kichik aeratsiya darajasida (10-20 
m
3
/m
3
, 
20
10

m
3
havo uchun 1 m
3
suvli SFM aralashmasi) olinib, NKQ dagi 
suyuqlik zichligi va quvur orqasida ko‘pikning zichligi nisbatlari minimal bo‘lishi 
kerak. 
5) ketma-ket aeratsiya darajasini ko‘tarib, quduqqa beriladigan bosimni 
pasaytirib borish (aeratsiya darajasi 150-160 m
3
/m
3
bo‘lganda, ko‘pikning o‘rtacha 
zichligi 100-120 kg/m
3
gacha yetkaziladi.); 
6) quduq tubi bosimi 4-5 MPa ga yetganda sirkulyatsiyani 2-3 soatga 
to‘xtatish va qatlamdan oqimni kelishini aniqlash; 
7) agar oqim paydo bo‘lmasa, ko‘pik sirkulyatsiyasini yana kaytadan 
tiklash, qatlamga 5-10 m
3
mikdorida suyuqlikni haydash va 3-4 soat davomida ushlab 
turish, maksimal aeratsiya darajasida sirkulyatsiyani tiklash; 
8) oqimni olish, quduqdan quyqumni tozalashni ta’minlash va oqimda 
tadqiqot olib borish.