Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

Nazorat savolollari: 
13.1. Porshenlab quduqdagi suyuqlikni pasaytirib oqimni chaqirish 
13.2. Anomal past qatlam bosim sharoitida quduqdagi sathni pasaytirish 
orqali oqimni chaqirish 
1 
Dizel yoqilg‘isi 
28-28 
920-9% 
100-150 
15-35 
20-55 
140-180 
90 
2 
Emultal
chuchuk suv 
2 
60-70 
3 
Dizel 
yoqilg‘isi 
emultal 
suvli 
eritma 
Ca Cl
2 
28-38 
2 
60-70 
960-1200 120-180 
15-40 
25-70 
150-200 
90 
4 
Xom neft 
Emulgator 
Suvli eritma 
Ca Cl
2
38 
2 
60 
960-1190 130-125 
18-20 
30-35 
180-250 
90 
5 
Dizel yoqilg‘isi 
Emulyator 
Suvli eritma 
Ca Cl
2
27-37 
3 
60-70 
960-1200 110-170 
15-35 
20-60 
250-350 
150 

---

172 
14-ma’ruza. Sinash asboblarining jamlanmasi yordamida qatlamdan 
oqimni chaqirish 
Ma’ruza rejasi: 
14.1.Sinash asboblarining jamlanmasi yordamida qatlamdan oqimni 
chaqirish 
14.2. Quduqlarni o‘zlashtirishda oqimli apparatlarni qo‘llash buyicha 
amaliy tavsiyalar 
 
Tayanch so’zlar: 
Paker, qatlamlardagi sinagichlar, berkitish va burilma klapanlar,qayd 
qiluvchi chuqurlik manometrlar, tizma boshchasi, NKQ, sirkulyatsiya klapani, 
yuqoridagi manometr, berkituvchi aylanma klapan, qatlam sinagich, yass, namuna 
olgich, paker, mustahkamlash tizmasi, fil’tr, qatlam manometr, tayanch 
plita,boshmoq. 
14.1.Sinash asboblarining jamlanmasi yordamida qatlamdan oqimni 
chaqirish 
Sinash asboblarining jamlanmasi izlov quduqlaridagi istiqbolli ob’ektlarni 
sanash uchun mo‘ljallangan bo‘lmasdan balkim, kam maxsuldorlikka ega bo‘lgan 
qatlamlardan oqimni chaqirishda, qatlamda quduq atrofining zonasini tozalashda, 
qatlamga ishlov berishning samaradorligini baholashda, sement ko‘priklarini va 
tizmani germetiklikka sinash va boshqa masalalarni hal qilishda, quduqning stvolini 
chegaralangan oralig‘ida va mustahkamlash tizimlarida depressiya hosil qilishda ham 
qo‘llaniladi. 
Qatlam sinagichlar bir zumda yuqori depressiya hosil qiladi, qatlamning 
quduq tubi atrofi zonasini tozalashda va qatlamdan flyuidlarning oqimini chaqirishda 
qo‘lay bo‘lgan omillardan hisoblanadi. Bunda sinash natijalarining samaradorligi 
oshadi va germetik bo‘lmagan mustahkamlash quvurli quduqlardagi ob’ektlarni 
sinash ta’minlanadi. 

---

173 
Paker, qatlamlardagi sinagichlar, berkitish va burilma klapanlar hamda qayd 
qiluvchi chuqurlik manometrlari sinash jarayonlarini amalga oshirishni ta’minlaydi. 
Sinash asboblarining jamlanmasini (SAJ) qolgan tugunlari quduqda sodir bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan murakkabliklarni yoki avariyalarni oldini olishda hizmat qiladi 
(14.1-rasm). 
Paker sinash oralig‘ini quduqning qolgan qismidan bekitadi. Dumning 
uzunligi shunday tanlanadiki SAJni quduqqa tushirishda paker sinash ob’ektining usti 
qismida joylashtiriladi. Pakerga o‘qli yuklanma uzatilganda uning rezinali elementlari 
deformatsiyalanadi, diametri kattalashadi va quduqning stvolini bekitadi. Pakerning 
shtoki kanallar bilan ta’minlangan, qatlamning flyuidlarini o‘tkazib turish uchun 
doimo ochiq bo‘ladi. Pakerga o‘qli cho‘zuvchi yuklanma ta’sir qilganda, pakerning 
zichlovchi elementi o‘zining dastlabki holatini egallaydi. 
Qatlamlarni 
sinagich 
qabul 
qiluvchi 
va muvozanatlovchi klapanlar, 
almashtiriladigan щtuserlar bilan ta’minlangan. Qatlam sinagichlar pakerdan
yuqoriga o‘rnatiladi. SAJ sini quduqqa tushirishda va ko‘tarishda qatlamni sinagich 
cho‘zilgan bo‘ladi, uning qabul klapani yopiq, shuning uchun quvurga yuvuvchi 
suyuqlikni kirib kelishiga yo‘l qo‘ymaydi. 
14.1-rasm. Sinash asboblarining jamlanmasi bilan ishlagandagi pakerlash sxemasi.
1-tizma boshchasi; 2-NKQ; 3-sirkulyatsiya klapani; 4-yuqoridagi manometr; 5-berkituvchi 
aylanma klapan; 6-qatlam sinagich; 7-yass; 8-namuna olgich; 9-paker; 10-mustahkamlash tizmasi; 
11-fil’tr;12-qatlam 13- manometr; 14-tayanch plita; 15-boshmoq.

---

174 
Qatlam sinagichning muvozanatlovchi klapani ochiq va u orqali yuvuvchi 
suyuqlik pakerning tagiga oqib kirishni ta’minlaydi (tushirishda) yoki paker tagiga 
filtr orqali (SAJ ni ko‘tarishda) pakerning shtokini, o‘zgartmani va yassni 
xavfsizligini ta’minlaydi. Bunda oqimni kirib kelishi mavjud bo‘lganda quduqda
pakerning porshenlanish samaradorligi pasayadi. 
Quduqning tubiga dum borib tirkalganda va SAJga o‘qli qisuvchi 
yuklanma uzatiladi va pakerni erkin qisilishini hamda quduqning stvoliga qisilishi 
sodir bo‘ladi va qatlam sinagich ham sekin qisiladi. Bu jarayon davomida
muvozanatlovchi klapan yopiladi, undan keyin esa qatlam sinagichning qabul klapani 
ochiladi. SAJ ning ustidagi quvurning bo‘sh og‘zini yoki suyuqlik bilan to‘ldirilgan 
quvurni paker tagidagi quvurning hajmini tutashtiradi. Pakerning tagidagi bosim bir 
zumda kamayadi va qatlamdan oqimning kirib kelishi boshlanadi. 
Sinash ishlarini tugashi bilan asbob tortilganda qatlam sinagich cho‘ziladi va
uning qabul klapani yopiladi, SAJ ning ustidagi quvurning bo‘shlig‘ini bekitadi, 
undan keyin esa muvozanatlovchi klapan ochiladi, pakerning usti quvur orqasidagi 
fazoni paker tagidagi fazo bilan tutashtiradi. Pakerning tagidagi va paker ustidagi 
bosimlar tenglashadi, qatlamga quduqlardagi yuvuvchi suyuqlikning ustun bosimi 
uzatiladi. 
Sanoatda ikki-uch va ko‘p siklli bekituvchi – buralma klapanli ko‘p siklli 
qatlam sinagichlar ishlab chiqariladi. 
Ko‘p siklli bekituvchi-burilma klapanli qatlam sinagich oqimning kelishi 
tugagandan so‘ng quduq tubidagi bosimni tiklanish jarayonini qayd qilish maqsadida 
quvurning bo‘shlig‘ini bekitishga mo‘ljallangan. U qatlam sinagichdan yuqoriga 
o‘rnatiladi va ochiq holda tushiriladi. Oqimning so‘nggida SAJning ustida quvurni 
aylantirish yo‘li orqali bekitish – buralma klapan bekitiladi va yopiq holda (bosimni 
egri tiklanishini olish uchun) ushlab turiladi. Yopiq turish davrining davom etish 
vaqti oqimning vaqtini teng yarmiga yoki 20 daqiqadan kam bo‘lmaydi. 
Ko‘p siklli sinagichlarda quvur klapani navbatda burab ochiladi va yana 
yopiladi, ko‘p karrali siklida sinash takrorlanadi. 

---

175 
Dumni sinashda u quduq tubiga tirkaladi yoki quduqqa mexanik shlipsali 
paker tushirilganda ham u quduq tubiga tirkaladi va mustahkamlash quvurining 
tizmasini devoriga tayanishga ega bo‘ladi. Quduq tubiga tirkalganda uni dumga 
o‘tirib qolmasligi uchun ko‘prikning sifatiga jiddiy etibor beriladi. 
Sinagichlarni to‘siqsiz tushishini ta’minlash uchun uni tizma bo‘ylab o‘tishi 
tekshiriladi, buning uchun perforatsiya qilguncha yoki undan keyin mustahkamlash 
quvuri tizmasida pakerning tashqi diametriga va uzunligiga teng bo‘lgan shablon 
tushirib o‘lchanadi. 
Rezbali birikmalarning germetikligini va cho‘zilishidagi va qirquvchi 
yuklanmaning zo‘riqishidagi cho‘zilishi zaxira mustahkamligini ta’minlash uchun 
qatlam sinagichni burg‘ilash quvurlari orqali quduqqa tushirish maqsadga muvofiq 
bo‘ladi. 
Quduqning ustki qismiga preventor o‘rnatiladi, sinashdan oldin qatlam 
flyuidlarini chiqarib yuborish uchun chiziqlar montaj qiliniladi va xavfsizlik 
qoidalariga rioya qilinadi. 
Quduqdagi otilmalarni oldini olish uchun quduqning hajmidan ikki marta 
ko‘p bo‘lgan hajmdagi suyuqliik zaxirasi bilan ta’minlanadi. Ishlatish tizimidagi 
ishlarni olib borishda jadvalda keltirilgan asboblarning texnik tavsiflaridan 
foydalaniladi. 
14.1 -jadval. 
Sinash asboblarining texnik tavsiflari. 
T/r 
Parametrlari. 
O‘lchov 
birligi 
KII – 65 
KII-95 (KII 
2A-95) 
MIG 80 
1. 
Tashqi diametri
mm 
65 
95 
80 
2. 
Jamlanmaning 
umumiy 
uzunligi
m 
20 
21.6 
23.4 
3. 
Jamlanmaning 
umumiy 
massasi 
kg 
300 
910 
635 
4. 
Biriktiruvchi 
rezbalarni 
o‘lchash 
3-50 
3-76 
3-62 
5. 
Ruxsat 
etilgan 
yuklanma; 
siqishda
cho‘zishda
kn 
150 
100 
300 
250 
60 
200 
6. 
Ruxsat etilgan burovchi 
K.N.m 
4.0 
6.0 
5.4 

---

176 
moment 
7. 
Ruxsat etilgan atrofdagi 
bosim. 
mpa 
80 
80 
45 
8. 
Atrof 
muhitning 
maksimal harorati; 
oddiy rezinali 
issiqlikka 
chidamli 
rezinali 
o
S 
130 
200 
130 
200 
130 
200 
9. 
Rezinali 
elimentlarning 
diametri 
mm 
67,87,78,92 
109,115,135 
145. 
87,92,98 
10 
Quduqning diametri 
mm 
77-112 
118-161 
97-112 
11. 
Pakerlashdagi yuklanma 
kN 
10-50 
60-80 
10-60