Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

13.2. Anomal past qatlam bosim sharoitida quduqdagi sathni pasaytirish orqali 
oqimni chaqirish 
Neftlilik qatlamlari ustunda chuqur joylashib, qatlam bosimi gidrostatik 
bosimdan 14-15 MPa ga past bo‘ladi. Bunday quduqlarda quduqdagi suyuqlik satxi 
past o‘rnatiladi. Bunday quduqlarda oqimni chaqirish odatdagi usulda juda qiyin, 
ba’zida mumkin bo‘lmaydi. 
Kompressorni ish jarayonida qatlamga qarshi qo‘shimcha bosim hosil bo‘lib, 
suyuqlik qatlamga yutilishi, hamda mustahkamlash tizmasida satx tushib ketadi va 
kompressor ishlaydi. O‘z vazifasini bajarmaydi. 
Tabiiy holda, quduqda suyuqlik satxi qanchalik past bo‘lsa, qatlamni 
drenajlash shuncha qiyin bo‘ladi va undan oqimni barqaror olish ham qiyin bo‘ladi. 
APKB li qatlamlardan oqimni chaqirish uchun maxsus texnologik usullarni qo‘llash, 
ya’ni quduqda satxni ko‘tarilib ketishi quduq tubida bosimni oshib ketishiga olib 
kelmaydi. 

---

166 
APQB li qatlamlardan oqimni chaqirishda quduqqa havo haydab oqimni 
chaqirishda quduqqa havo haydab teskari va to‘g‘ri sxemada va to‘g‘ri sxemada 
yuvish amalga oshiriladi. 
Birinchi holatda (3.8-rasm, I) foydalanish ko‘rsatilgan. 
13.1- rasm. Oqimni chaqirishni texnologik sharxi. 
1-NKQ; 2 ishga qo‘shish muftasi; 3-ishlatish tizmasi; 4-o‘tkazuvchi kalta quvur; 5-
paker; 6-teskari klapan; 7-mahsuldor qatlam. 
Jarayonni amalga oshirish quyidagi tartibda olib boriladi: 
Quduqqa (1) NKQ da (5) paker tushiriladi va (3) ishlatish tizmasidagi qatlam 
shipiga 
o‘rnatiladi. 
Pakerlarni 
o‘rnatish 
oraliqlari 
ishlatish 
tizmasini 
mustahkamligidan kelib chiqib, pakerdagi zonani to‘liq bushatilishini hisobga olgan 
holda aniqlanadi. Pakerni tagi qismiga dum NKQ dan 40-50 metr masofadagi (6) 
teskari klapan bilan elektr markazdan kochma nasos (5) diametri 40mm teshikli nasos 
bilan birga o‘rnatiladi. Paker ustiga uzunligi 0,5 metrli uchta 15 mm li teshikli (4) 

---

167 
halqa quvurga o‘rnatiladi. NKQ ga hisobiy chuqurligiga (2) ishga qo‘shish muftasi 
o‘rnatilib, teshik diametri 2 mm yoki klapanli bo‘ladi. 
Paker EMKN – (5) ni to‘g‘ri klapanni va teskari klapan bilan birgalikda, 
quvur orqasi va quduq tubi zonasini ajratadi, quvur orqasi oralig‘i siqiladigan 
suyuqlik qatlamga tushmaydi, hamda aeratsiyalanadi va NKQ ga to‘planishi kerak. 
Teskari klapan ustidagi EMK – (5) paydo bo‘ladigan bosim ustidagi bosimdan kichik 
bo‘lsa klapan ochiladi va qatlam suyuqligi NKQ – ga kiradi., undan keyin esa havo 
oqimi bilan aralashib, ishga qo‘shish muddati (klapani) orqali kirib, yer yuzasiga 
otiladi. 
Teshilgan kanallar ochilgan va quduq tubi zonasini o‘tkazuvchanligi 
yaxshilangandan keyin quduq ishlashni boshlaydi. Ikkinchi sxemada ( 13.1-rasm II) 
NKQ orqali havo haydash ko‘rsatilgan. Bu sxemada paker mavjud emas, quvurning 
pastki qismi ignali teskari klapan bilan jihozlangan, hisobiy chuqurlikka ishga 
qo‘shish muftasi yoki klapan o‘rnatiladi. 
Nasos-kompressor quvuri orqali kompressordan beriladigan havo suyuqlikni 
teshikka quvadi yoki quvur orqasi klapanlariga haydaydi, bunda qatlamda bosim 
o‘rnatilmaydi. Quvurlar hajmining katta farqi va quvurning orqasidagi suyuqlik sathi 
quvur orqasi zonasida ham ko‘tariladi, yutilish sodir bo‘lmaydi. Birinchi ishga 
qo‘shish muftasi orqali havo kirib keladi va quvur orqa fazosiga kiradi, unda 
suyuqlikning aeratsiyalanishi boshlanadi, qatlamda bosimni kamaytirishga olib 
keladi.