Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

 
13.4. Ajratuvchi bufer suyuqliklaridan foydalanish 
Teshish zonalarida MElar bo‘lsa porsiyali to‘ldirishda burg‘ilash eritmasi va 
ME oralig‘idagi bo‘luvchi sifatida bufer suyuqligini tanlash muhimdir. Bu bufer 
suyuqligi ME bilan quduqni to‘ldirishda burg‘ilash eritmasini aralashib ketishini 
hamda teshgichlarni ko‘p marta tushirish yoki boshqa geofizik asboblarni tushirib-
ko‘tarib olishda aralashib ketishini oldini olish kerak.
Shuning uchun buferli ajratgichni mustahkam tuzilmaga ega bo‘lishi va 
undan tezlikda teshib o‘tishiga imkoniyat tug‘dirishi kerak.

---

170 
Aralashib ketishni oldini olishda inertli emulsiyadan foydalanish, qaysiki 
bufer suyuqligi ikkala suyuqlikdan ham namlanmaydi va o‘rtada ajratuvchi vazifasini 
bajaradi.
Bufer suyuqligining shunday bir turi ya’ni, burg‘ilash eritmasi va ME 
ajratuvchi tuzli eritma asosdagi inert emulsiyasini tarkibi quyidagicha: 
Dizel yoqilg‘i-48,5%, emultal -1,5 % suv-50% eritmaning zichligini oshirish 
uchun unga bo‘r yoki barit qo‘shiladi. Bufer suyuqligining retsepturasi 7.2-jadvalda 
keltirilgan. 
ME-ni tozalashni eng yaxshi usuli uni tinch qoldirib gravitatsiya og‘irligi 
ta’sirida tindirishdir. ME-ni sirti flokulyant bilan qayta ishlanadi. Burg‘ilash 
eritmasidan bufer suyuqligi bilan ajratib teshish zonasiga haydaladi, tarkibidagi 
qaytish zarrachalari zumpfga cho‘ktiriladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, MEning 
tarkibidagi qattiq zarrachalar anionli polimer SFM-lar berilganda sodir bo‘ladi. 
Uglevodorod asosli eritma qo‘llanilganda burg‘ilash eritmasini eng past 
samaradorlik suvli asosda erishida paydo bo‘ladi. Neft asosli teshish suyuqligi 
qatlamda yangi uglevodorod kontaktini paydo bo‘lishiga olib keladi.Bunda quduq 
tubi qatlam zonasida yaxshi muhit paydo bo‘ladi. 
MXD larni neft konlarini burg‘ilash jarayonida ko‘p holatlarda suvli asosli 
eritmalardan foydalaniladi. Shuning uchun tadqiqot qilingan va sinovdan o‘tgan ME-
lardan ham O‘zbekiston sharoitida foydalanish mumkin. Bunday eritmalarga har xil 
tuzli eritmalar, polimerli qattiq fazoli tuzli eritmalar hamda ingibirli emulsiya 
eritmalar kiradi.
13.2-jadval
Re
ts
ep
tu
ra
s
o
n
i 
Bufer suyuqligi 
Nazorat qilinadigan xossalari 
Qo‘llash
-dagi 
maksim
al 
Komponent 
Hajmi 
umumiy % 
Zichligi 
Kt/m
3 
Shartli 
qovush- 
qoqlik, S 
SKS 1/10 
min DPa 
Kuchla 
nish 
harorat 
0
S 

---

171 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki suvli asosli ya’ni suvli asosli tuzli eritmalar
NaCl, KSL, CaSℓ
2
, larni o‘tkazuvchanlikni tiklash koeffitsenti 
61
,
0
54
,
0



ga teng. 
Polimerli eritmaning 0,3÷0,5% li poliakrimalidli (PAA) va 20 %li CaCl
2
qo‘llanilganda o‘tkazuvchanlik koeffitsentini tiklanishi 
46
,
0
39
,
0



ga teng Asosiy 
sabablaridan biri polimerli makro malekulasini kollektorga kirib borishi va uni 
assorbsiyasini filtratsiya kanallarini sirtida utirib qolishidir. Eng past o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti
35
,
0
31
,
0



lar qo‘llanilganda (32,5% dizel yoqilg‘isi, 1,5% emultal-
6%, SMAD-60% suv) solingan. Shunday qilib ME-lardan birlamchi ochishda suvli 
asosli Na
+
, K
+
va Cℓ
2 
larni
har xil zichlikdagi eritmasidan foydalanish samaralidir.