- Yuqorida aytib o‘tilganidek, qonning ivishi ko‘p bosqichli, murakkab jarayon. Unda talay omillar ishtirok etadi. Tabiiy sharoitda odamning qonida bu omillar nofaol halatda bo`ladi. Ularni birma-bir ko‘rib chiqamiz. Xalqaro Qo‘mita qaroriga binoan qon ivish omillari yunon raqamlari bilan belgilanadi. I omil – fibrinogen. Qon plazmasining eng katta molekulali oqsili. Qon ivish jarayonida fibrinogen zol holatidan suvda erimaydigan gel holatiga o‘tadi. Qon ivishining mohiyati ham shunda. II omil – protrombin. Jigarda sintezlanadigan glikoprotein. Tromboplastin ta‘sirida faol ferment trombinga aylanadi. Trombin esa fibrinogenning fibringa aylanishi uchun zarur. III omil – tromboplastin. Hamma hujayralar membranasida uchraydigan fosfolipid
- Qom ivishini ta‘minlovchi omillarning hammasi tomirlardagi qonda mavjud bo`llishiga qaramay, u ivib qolmaydi. Bu qonda ivish tizimi bilan bir qatorda, uning ivishini oldini oluvchi tizim borligiga bog‘liq. Ivishga qarshi tizim ham o‘z ichiga anchagina omillarni qamrab olgan. Ularga birinchi galda antitromboplastinlar kiradi. Antitromboplastinlar XII omil va protrombinni trombinga aylanishini ingibirlovchi modda. Qonda bir nechta antitrombinlar bor. Ularning ichida eng kuchlisi antitrombin III. Uning yetishmovchiligi tromboemboliyalarga (qonni tomirlarda ivib qolishiga) sabab bo’ladi.
- Asrimizning boshida hozir stress nomini olgan (qo‘rqish, g‘azablanish, azoblanish va boshq.) holatlarda qon ivishining tezlashishi aniqlangan edi. Ma‘lumki, bunday holatlarda simpatik nerv tizimi qo‘zg‘alib, buyrak usti bezlaridan adrenalin ajralishi kuchayib, giperadrenalinemiya rivojlanadi. Qoning ivish vaqti tromboplastin hosil bo`lish bosqichi hisobiga 5-10 daqiqadan 3-4 daqiqagacha qisqaradi.
- Qadim zamonlarda ko‘p qon yo‘qotgan odamga qon quyilsa, qon yo‘qotish natijasida halok bo`layotgan odamni oiimdan asrab qolish mumkin, degan fikr paydo bo`lgan. 1667-yilda farangistonlik faylasuf Deni va shifokor Emmerel qon yo‘qotib, oiayotgan yigitga qo‘zichoqning qonini quyishdi. Natijada u tuzaluib ketdi. Ammo undan keyingi qon quyishlar natijasi fojiali bo`ldi. Hatto odamning qoni odamga quyilganda ham har 5- 6 hodisadan bittasida halokat ro‘y berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
