Qora qalpoq indd

§43. Familiya jasawshı qosımtalar aqırı dawıssızǵa pitken 
ismlerge -ov-ova, dawıslıga pitkende -ev-eva bolip jalǵanadı: 
Abaev, Aytbaev, Dáwletbaev, Annaklicheva, Abishov, Ótemisov 
hám t.b.
QOSPA SÓZLERDIŃ IMLASÍ
QOSÍLÍP JAZÍLÍW
§44. Eki ya birneshe túbirlerden quralǵan qospa sózlerdiń 
birewi yaki ekewi de fonetikalıq ózgeriske ushıraǵan bolsa, 
bunday sózler birigip jazıladı: búgin, bıyıl, bilezik, qolǵap, 
shegara, jarǵanat, ayǵabaǵar, qarabaraq hám t.b.
§45. Eki hám onnan da kóp sózlerdiń qosılıwınan jasalǵan 
menshikli atlıqlar birigip jazıladı:
a) adam atları: Aytjan, Allambergen, Turdımurat, 
Seyitkamal, Ultuwǵan, Baǵdagúl, Biybaysha hám t.b.
b) birneshe sózdiń qosılıwınan dúzilgen qala, awıl, 
jer, suw (dárya, kól, ózek, arna) atamaların bildiretuǵın 
menshikli qospa atlıqlar bas háripten baslanıp birigip jazıladı: 
Qońırat, Qanlıkól, Qaraózek, Taxtakópir, Bestóbe, Taqıyatas, 
Qazaqdárya, Aqdárya, Qarataw, Qattaǵar, Ellikqala, Qırqqız, 
Qoyqırılǵanqala, Qaraoy, Teńgeshashqan, Qarabuǵa, 
Shoqtorańǵıl hám t.b.
§46. Eki sózden quralıp, bir máni ańlatatuǵin qospa sózler 
(haywanlardıń, quslardıń, balıqlardıń hám basqa da jánlik 

---

418
419
hám ósimliklerdiń túrlerin bildiretuǵın ǵalabalıq atlıqlar hám 
aspan deneleriniń menshikli atamaları qosılıp jazıladı: jolbarıs, 
dáwseben, tasbaqa, alabuǵa (balıq), túyetawıq, shaytantawıq, 
aqqutan, iytsiygek, almaqabaq, dasmalqabaq, bóribasar, 
alamoynaq, Jetiqaraqshı, Tárezi, Úrker (juldızlar) hám t.b.
§47. Eki túbirden quralıp millet, ruw, xalıq atların 
bildiretuǵın sózler: qarashay, qaraqalpaq, qostamǵalı, 
teristamǵalı, beskempir, bessarı hám t.b.
§48. Uzaq jıllar dawamında qosılıp aytılıp, mánilik jaqtan 
bir túsinikke iye bolıp ketken sózler birigip jazıladı: kúnshıǵıs, 
kúnbatıs, baspasóz, shiykizat, iytayaq, kózáynek, qoloramal, 
otaǵası, aqsaqal, besatar, besqonaq, kózqaras, qoljazba, 
ómirbayan, sarıawırıw, soqırishek, asqazan, demalıs hám t.b.
§49. Ózlestirilgen yamasa awdarma jasaw jolı menen 
ózlesken qospa sózler birigip jazıladı: kinoteatr, kinofilm, 
elektrostanciya, radioesittiriw, telekórsetiw, kinosayaxat, 
fotoqaǵaz hám t.b.
§50. Hár, hesh, gey, álle, bir sıyaqlı sózler ózinen sońǵı 
kelgen almasıq hám ráwish penen qosılıp, bir túsinik bildirip 
kelse, qosılıp jazıladı: hárkim, heshkim, hárbir, heshbir, 
heshqashan, heshqanday, állekim, álleqanday hám t.b.
§51. Bazı, gey, bir, hesh sózleri geypara kem mánili sózler 
menen qosılısqanda birigip jazıladı: bazıbir, geypara, birotala, 
heshteńe, birtalay hám t.b. Sonday-aq, bazıbir, geypara, 
birpara, birdeme, heshteńe, hárdayım, birotala, állenebir 
sıyaqlı ekinshi sıńarları óz aldına qollanılmaytuǵın sózler de 
qosılıp jazıladı. 
§52. Qısqarǵan sózlerdiń barlıq túrleri hám olarǵa 
jalǵanatuǵın qosımtalar qosılıp jazıladı: QR, QMUdıń, KamAZ, 
pedinstitut, TashMIdi, ÓzRIAQB (Ózbekstan Respublikası 
Ilimler Akademiyasınıń Qaraqalpaqstan bólimi) hám t.b.