QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

96-shšnš®šw.
Oqıń. Gáplerdegi gáp aǵzalarınıń orın tártibine sıpatlama 
beriń. 
Ximiya sabaǵı. Oqıwshılarǵa gezektegi laboratoriyalıq tájiriybe 
kórsetilip atır. Úlgili oqıwshı Tolıbay — ximiyadan laboratoriyalıq 
tájiriybe islep kórsetiw waqtında muǵallimniń eń jaqın járdemshisi. 
Ol laboratoriyadaǵı úskenelerdiń bárin de jaqsı biledi, kerek jerinde 
qaysı ximikat qaysı jerde turadı, olardı paydalanǵanda qalay qollanıw 
kerek, qullası, hámmesin de jaqsı biledi. Hátte, ayırım jeńil-jelpi 
laboratoriyalıq tájiriybelerdi ózinshe isley aladı. Ol doslarına hár 
qıylı reakciyalardı kórsetiwde hesh járdemin ayamaydı. 
6 — Qaraqalpaq tili, 10-kl.

---

82
Tolıbay ximiyaǵa qızıǵadı. Onı ximiya bólmesinde jiyi ushıratıw 
múmkin. Tıqır-tıqır tınbaydı. Menzurka, kolba, shtativ basqa da 
zatlardı orın-ornına jaylastırıp qoyıp júrgeni. Birin juwadı, birin 
sıpıradı. 
Tolıbaydıń ákesi de ximik. 
Tolıbaydıń keleshegi zor, ol 11-klastı tabıslı tamamlaǵannan keyin 
ximiya boyınsha qánige bolıwdı maqset etip júr. 
97-shšnš®šw.
Gápte orın tártibi ózgergen gáp aǵzaların tabıń. Olardıń 
qanday qosımsha mánilik xızmet atqarıp turǵanlıǵın anıqlań.
1. Keter boldıq endi bizler bash alıp,
Xosh aman bol, bizden qaldıń, Bozataw. 
Xoshlasalı qara kózge yash alıp,
Xosh aman bol, bizden qaldıń, Bozataw. (Ájiniyaz)
2. Adam balasında bolsın ar-namıs,
Eń kemi júz bolsın kóz kórgen tanıs,
Mágar bilmey, qoldı qıysa bir qamıs,
Sol waq qanın tıyǵan ardan jaqsıraq. (Berdaq)
3. Barlıq hám joqlıqtıń shegarası bul,
Usı jerge kelip izler joǵalar. 
«Mensiz dúnya joq» dep asqınǵan kewil,
Bunda sabaǵına qayta quyılar. (I. Yusupov)
98-shšnš®šw.
Gáp azǵalarınıń orın tártibin awmastırıp, gáplerdi qayta 
dúziń. Qanday ózgerisler payda bolǵanına tallaw jasań. 
1. Azanda jarqırap shıqqan quyash juqa muzdı eritip jiberdi.
2. Azat úyge berilgen tapsırmanı durıs orınlaydı. 3. Olar bul arqalı 
zavod jumısshılarınıń ónimli islewine de tásirin tiygizedi. 4. Birden 
atılǵan oqtıń ayawsız dawısı tındı. Olar biraz hawlıǵıp qaldı. Kazak-
lar qashtı. 
99-shšnš®šw.
Kóshirip jazıń. Mazmunın óz sózińiz benen aytıp kóriń. 
Qanday ózgerisler payda bolǵanına tallaw jasań.

---

83
Men jaslıǵımda anamnan «Adam ushın eń qıyın nárse ne»? — dep 
soraǵan edim, ol oylanbastan «Adam ushın eń qıyın ńarse adam-
lardan aqıl úyreniw», — dedi. 
Juwap dál meniń kewlimnen shıqtı. Sebebi, úlkenlerden kóp 
nárse úyreniwge qansha tırıssam da, hesh kelistire almay isheklerim 
órtenetuǵın edi. 
Erjetip ózim áke bolǵannan keyin anama jáne: «Adam ushın eń 
qıyın ńarse ne»? — dedim. Ol bul saparı da oylanbastan: «Adam 
ushın eń qıyın nárse basqalarǵa aqıl úyretiw», — dedi. 
Juwap jáne meniń dál kewlimnen shıqtı. Sebebi, men óz balalarıma 
kóp nárselerdi úyretiwge qansha tırıssam da, heshteńe juqtıralmay 
kúyetuǵın edim.
(T. Qayıpbergenov)