QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

102-shšnš®šw.
Mına qosıq qatarlarında birgelkili aǵzalardı atań, olardıń 
gápke qanday mánilik boyaw berip turǵanlıǵın anıqlań. 

---

85
Ordıq oraq, shaptıq otın, qazdıq jap,
Terdik masaq, iynimizge saldıq qap,
Jas ómirde gúldey solıp, boldıq sap,
Bul júristen endi bizge kún qayda?
Oraq orıp, ómir boyı boldıq qul,
Islesek te alalmadıq qara pul, 
Ne jananlar bayı ólip, qaldı tul,
Endi buǵan jaynap-jasnar kún qayda?
Kúni-túni ordıq pishen, salını,
Gúzdiń kúni jıydıq pisken tarını,
Ómirinshe bir toymaǵan qarını,
Ash jalańash biz sorlıǵa kún qayda?
Salıq salıp usı hálge hárdayım,
Salıǵın salıwǵa biz boldıq qayım,
Bir jutım bul waqta boldı uwayım,
Bul júristen endi bizge kún qayda?
(Kunxoja) 
103-shšnš®šw.
Tómendegi sózlerdi birgelkili aǵzalar xızmetinde keltirip, 
gápler oylap jazıń, stillik xızmetine baha beriń. 
1. Tuwıladı, ósedi, ónedi;
2. Aq, qızıl, sarı, kók;
3. Keldiń, kelmediń, aldıń, almadıń;
4. Muǵallim, injener, vrach, arxeolog;
5. Jaslıq, ǵarrılıq;
6. Orta boylı, adıraq kózli, kelisken, keń peyil. 
Gápte birgelkili aǵzalardıń qanday sóz shaqaplarınan 
ańlatılıwına, olardıń qalay baylanısıwına qaray stillik ózgeshe-
likleri de túrlishe. Máselen, feyilden ańlasılǵan birgelkili 
bayanlawıshlar hárekettiń ósiwine baylanıslı stillik ózgeshelik-
ti bildirse, atlıqtan ańlatılǵan birgelkili baslawıshlar háreketke 
baylanıslı bir tekles predmetlerdi ayrıqsha ataydı, kelbetlikten 

---

86
ańlatılǵan birgelkili anıqlawıshlar anıqlanıwshı predmetke tán 
belgilerdi sıpatlay otırıp, pútin oy-pikirdi kúsheytiwge sebepshi 
boladı. 
104-shšnš®šw.
Birgelkili aǵzalardıń qanday stillik máni atqarıp 
turǵanlıǵına sıpatlama beriń. 
1. Haq kewil adam bolǵan ańqıldaǵan,
Qolında almas qılısh jaltıldaǵan,
Jawına da ótirik aytalmaǵan, 
Qaytpaǵan, xan aldında keshirmegen,
Onsha isi bolmaǵan usıl menen.
(T. Mátmuratov). 
2. Salmalarda suw aǵıp atır, quslar aǵashlarǵa ushıp qonıp júr. 
Tutlıqtıń shetinde úlken bastırma bar, astında jumısshılar nawqan 
tutıp atır. Olar bizlerdi, oqıwshılardı, quwanısh penen qarsı aldı, 
jumısları menen tanıstırdı. Bizler olarǵa járdemlestik. Juman, Omar, 
Sabır tut putaqshaların kesti. Gúlim, Aypara olardı dásteledi. Jańıl 
túsken japıraqlardı qapladı. Gúlaysha, Nazım nawqan qurtlarǵa japıraq 
saldı. Aysha jelingen putalardı shıǵardı. Nawqan qurtlar putaqshalar-
da órip júr. Birewleri tómen túsip baratır, birewleri joqarıǵa órme-
leydi. Usı qurtlardan pille boladı, pilleden hasıl jipek shıǵadı. Jipek 
biziń Ana Watanımızdıń mápine jumsaladı. Jipekten ne túrli hasıl, 
sulıw kiyimler islenedi. Jipekshilik — júda qızıq kásip!
Birgelkili aǵzalar dánekerler arqalı baylanısqanda, dáneker-
lerdiń mánilerine, ornına qaray olardıń stillik qollanılıwında 
da túrli ózgerisler payda boladı: Men hám oqıyman, hám is-
leymen. Men oqıyman da, isleymen de. Ol Shımbayda, Ke-
geylide hám Qaraózekte de bolıp qayttı. Azat kesh keldi, biraq 
eplep úlgerdi.