Qulmanov shohsaidning dars ishlanmasi

4-ILOVA


Yangi mavzuning slaydli taqdimoti:



Yangi mavzu rejasi beriladi:



















5-ILOVA


Mavzu bayoni: Spirtlar
Molekulasida bitta yoki bir nechta gidroksil gruppa —OH saqlaydigan birikmalar spirtlar deb ataladi.
Bir atomli to'yingan spirtlar. To'yingan uglevodorodlarda bitta vodorod atomi o'rnini gidroksil gruppa egallasa, bir atomli to'yingan spirtlar hosil bo'ladi. Ular C_nH_2n+lOH umumiy formulaga ega. Spirtlar ham o'z gomologik qatoriga ega bo'lib, bir vakiuning tarkibi o'zidan oldingi va keyingilaridan CH₂— gruppaga farq qiladi.
Etil spirt quyidagi elektron formulaga ega:

Elektron formulasidan ko'rinib turibdiki, kislorod atomi bilan vodorod atomi o'rtasidagi kimyoviy bog'lanishlardan bittasi juda qutblangan.
Nomenklaturasi va izomeriyasi. Oddiy spirtlar nomi radikal nomiga spirt so'zini qo'shib o'qish bilan hosil bo'ladi.

Sistematik nomenklatura (IYPAK) bo'yicha spirtlar nomi tegishli to'yingan uglevodorodlar nomiga «ol» qo'shimchasini qo'shib o'qiladi va gidroksil qaysi uglerod atomida turganligi raqam bilan ko'rsatiladi:

2- metilbutanol- 1 2- metilbutanol- 2
Bir atomli to'yingan spirtlarda izomerlar soni tegishli uglevodorodlarga nisbatan gidroksil gruppaning joylashishi hisobiga ko'p bo'ladi.
Masalan, butanning ikki izomeri bo'lsa, butanol to'rtta izomerga ega:


Spirtlar gidroksil gruppaning molekulada qanday uglerod atomida joylashganligiga qarab birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi spirtlarga bo'linadi. Molekulada uglerod atomlari birlamchi — (C H₃); ikkilamchi (>CH); uchlamchi (>CH) va to'rtlamchi (>C-) bo'ladi. Agarda gidroksil gruppa birlamchi uglerod atomi bilan bog'langan bo'lsa, birlamchi spirt, ikkilamchi uglerod atomi bilan bog'langan bo'lsa, ikkilamchi, uchlamchi uglerod atomi bilan bog'langan bo'lsa, uchlamchi spirt deyiladi.