Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

2.4- rasm 
Oksidlash - po‗lat detallarga tarkibida oksidlovchi moddalar bo‗lgan 
qaynoq ishqorli eritmalarda ishlov berishdan iborat. Oksidlashda detallarning 
sirtida qalinligi 0,6–1,5 mkm li oksid parda hosil bo‗ladi. Oksid parda juda 
mustahkam bo‗lib, metalni zanglashdan puxta muhofazalaydi. Normallar (bolt, 
gayka va boshqalar) hamda kuzov armaturasining ba‘zi bir detallari oksidlanadi.
Oksidlash uchun o‘yuvchi natriy (konsentratsiyasi 700–800 g/l) eritmasidan 
foydalaniladi. Bu eritmaga oksidlovchi moddalar sifatida azot oksidli natriy (200–
250 g/l) va azotli natriy oksidi (50-70 g/l) qo‗shiladi. Oksidlash jarayoni eritma 
harorati 140–145ºC bo‗lganda 40–50 daqiqa davom etadi. Bunday ishlov berilgan 
detallar suvda yuviladi. Qoplamadagi g‗ovaklarni berkitish uchun detal (110–
115ºC haroratda) mashina moyida qaynatiladi.
Fosfatlash – po‗lat detallar sirtida himoya pardalar hosil qiluvchi kimyoviy 
jarayondan iborat. Himoya parda fosfor, marganets va temir tuzlaridan iborat 
bo‗ladi. Parda qalinligi 8–40 mkm bo‗lib, g‗ovak biroz qattiq va yaxshi 
moslanuvchan bo‗ladi. Fosfatlash «Majef» dorisining suvdagi 30–35 foizli 
eritmasida 95–98ºC haroratda 50–60 daqiqa davomida amalga oshiriladi. Kuzov 

---

105 
detallarini bo‗yashga tayyorlashda grunt berish va detallarning ishlab 
moslanuvchanligini yaxshilashda bunday ishlov berish usuli qo‗llaniladi.
Po‗latlash – detallarning yeyilgan sirtiga qalinligi 3 mm gacha bo‗lgan 
po‗lat qatlamini elektrolitik usulda yetkizishdan iborat. Bu usul ancha tejamli va 
unumli bo‗lganligi sababli keyingi yillarda po‗lat va cho‗yan detallarni tiklashda 
keng ko‗lamda qo‗llanilmoqda. Po‗latlashdagi ish unumi metalning tez o‗tirishi 
hisobiga 0,5 mm soatni tashkil etadi, bu esa xromlashdagidan 15–20 xissa ortiq. 
Po‗latlash (temirlash) usulida transmissiyalarning vallari, shkivlar, cho‗yan 
vtulkalar va boshqa 3 mm gacha yeyilgan detallar tiklanadi. 
Po‗latlashning afzalligi shundaki, bu usul bilan detal sirtiga o‗tirgan 
qatlamni sementlash, toblash va bo‗shatish mumkin.