Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

Elektr payvandlash yoyi - qattiq yoki suyuq elektrodlar o‗rtasida gazli 
muhitda kuchli tok o‗tganda hosil bo‗ladigan barqaror elektr razryadidan iborat. 
Bunday razryad hosil bo‗lganda juda ko‗p miqdorda issiqlik ajraladi. Yoy harorati 
elektrod ko‗ndalang kesimining maydon birligiga to‗g‗ri keladigan tok kuchiga 
bog‗liq. Bu kattalik tokning zichligi deb ataladi. Tok zichligi qancha katta bo‗lsa, 
yoy harorati shuncha yuqori bo‗ladi. Eruvchan elektroddan foydalanib qo‗lda 
elektr yoyli payvandlashda tok zichligi 10-20 A/mm
2
, kuchlanish 18-20 V bo‗ladi.
Payvandlash simi va elektrodlar payvand chokni to‗ldirish uchun ishlatiladi. 
Buning uchun yoy zonasiga suyultirib yotqiziladigan metall chiviq yoki sim 
kiritiladi. Qo‗lda elektr yoyli payvandlashda suyultirib yotqiziladigan elektrod 
sifatida suvoqli metall chiviq yoki tayoqcha ishlatiladi.
Payvandlash elektrodlari «E» harfi va payvand birikmaning uzilishdagi 
mustahkamligini ko‗rsatuvchi raqamlar bilan belgilanadi. Masalan, E42 belgi 
payvand chokning uzilishga qarshiligi 4,2 Mpa ekanligini bildiradi. Elektrodning 
har qaysi toifasiga odatda elektrodlarning bir nechta markasi kiradi. Masalan, E42 
toifaga OZS-1 va OM OMM-5 markali elektrodlar kirsa, E42A toifaga SM-8 
elektrodi kiradi va hokazo.
Po„lat detallarni payvandlash va suyultirib qoplash. Qo‗lda elektr yoyli 
payvanlash usulidan tuzilishlardagi va korpus detallardagi darzlarni, yorilgan 
joylarni yamash, detallarning singan qismlarini biriktirish, shuningdek detallarning 
yoyilgan sirtlarini metall suyultirib qoplashda keng ko‗lamda qo‗llaniladi. Po‗lat 
detallarni payvandlash va suyultirib qoplash sifati metallning kimyoviy tarkibiga, 
uning tarkibidagi va legirlovchi aralashmalar miqdoriga, payvandlash tartibi va 
elektrodning markasiga, suyultirib qoplashga tayyorlashda metall sirtiga ishlov 
berish sifatiga bog‗liq.
Suyultirib qoplash oldidan detallarning yeyilgan sirtlari qum purkash 
apparatlari yoki metall cho‗tka bilan tozalanadi, ularni 250-300°S gacha qizdirib, 
neft mahsulotlari qoldiqlaridan tozalanadi, eski suyultirib yotqizilgan qatlam va 
yoyilgan rezba yo‗nib tashlanadi.

---

108