Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

Cho„yan detallarni payvandlash va suyultirib qoplash. Cho‗yanning 
kimyoviy tarkibi va o‗ziga xos fizik-kimyoviy xossalari tufayli cho‗yan detallar 
katta qiyinchiliklar bilan payvandlanadi. Metallni tez sovutganda u toblanib, 
darzlar paydo bo‗ladi va ichki kuchlanishlari oshadi. Bunday holga yo‗l 
qo‗ymaslik uchun payvandlashning turli texnologik usullari va maxsus elektrodlar 
qo‗llaniladi. Darz va singan cho‗yanlar detallar issiq va sovuq holatda 
payvandlanadi.
Issiq holatda payvandlashda gaz bilan payvandlash usuli qo‗llaniladi. Bunda 
katta cho‗yan detallar 600-650°S gacha, kichik detallar 150-200°S gacha 
qizdiriladi, payvandlangandan keyin ular sekin sovitiladi. Cho‗yan detallardagi 
darzlar po‗lat detallar kabi payvandlashga tayyorlanadi.
Sovuq holda payvanlash. Cho‗yan detallar sovuq holda payvandlash uchun 
oldindan qizdirilmaydi. Bu usulda cho‗yanning oqarishiga, payvand chokning 
toblanishiga va ichki kuchlanishlarning paydo bo‗lishiga yo‗l qo‗ymaydigan 
elektrodlardan va suyultirib qoplanadigan ashyodan foydalanish kerak. Cho‗yanni 
sovuq holda elektro payvandlashda teskari qutbli o‗zgarmas tok va kichik (3-4 
mm) diametrli elektrodlarni ishlatish tavsiya etiladi. Payvandlash tokining kuchi 
elektrodning diametriga qarab quyidagi formula asosida tanlanadi: I*(25-30) d
e
, 
bunda I–payvandlash tokining qiymati, A; d
e
- elektrod diametri mm. 
2.3-§. Ishlamay qolishlar klasifikatsiyasi 
Asta-sekin va tasodifiy ishlamay qolishlar 
Asta-sekin va tasodifiy ishlamay qolishlar ularning paydo bo‗lish tabiatiga 
ko‗ra aniqlanadi. Mashinani ishlatishda yemirilish jarayonining yashirinligi 
natijasida to‗satdan ishlamay qolishi uni tasodifiylar toifasiga kiritilishini 
bildirmaydi.
Ishlamay qolishning paydo bo‗lish ehtimolligi 
 
t
F
ni mahsulotning oldingi 
ishlash vaqtidan bog‗liq yoki bog‗liq emasligi bu yerda mezon bo‗lib xizmat 
qiladi. Misol sifatida 2.5-rasmda 1-2 ishqalanish juftligi ko‗rsatilgan bo‗lib, bu 

---

109 
yerda birikma ish qobiliyatining buzilishi ishqalanish sirtlarining tirnalishi 
natijasida sodir bo‗ladi, bu esa ikkita sababning oqibati bo‗lib hisoblanadi. 
Birinchidan, sirtning shikastlanishi tashqaridan abraziv zarracha 3 ning tushishi 
tufayli, ikkinchidan – quymada yashirin nuqson – kavak (rakovina) 4 ning paydo 
bo‗lishi tufayli sodir bo‗lishi mumkin. 
Har ikkala ishlamay qolish ham deyarli bir xil paydo bo‗ladi, biroq ularning 
tabiati va mos ravishda puxtaligini oshirish usullari turlichadir.