Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

2.5-rasm. 
Birinchi holat tasodifiy ishlamay qolish hisoblanadi, chunki abraziv 
zarrachaning tushib qolish ehtimolligi mashinaning davomi ishlashidan emas, balki 
tashqi omillardan bog‗liq bo‗ladi. Bu holda buzilmasdan ishlashini oshirish, 
ishlatish usullarini yaxshilash va ishqalanish sirtini ifloslanishdan himoyalash bilan 
bog‗liqdir. 
Ikkinchi holat asta-sekin ishlamay qolish hisoblanadi, chunki uning paydo 
bo‗lishi sirtning yeyilish jarayoni bilan va materialning sifati bilan bog‗liq. 
Birikma qancha ko‗p ishlasa va yo‗naltirgich qancha ko‗p yeyilsa, sirtda yashirin 
nuqson paydo bo‗lish ehtimolligi shuncha yuqori bo‗ladi.
Istalgan ishlamay qolishning vujudga kelishi shikastlanish jarayonining 
tezligidan (
dt
dU


, bu yerda U – shikastlanish darajasi) va bu jarayonning paydo 
bo‗lish vaqti 
â
Ò
dan bog‗liq bo‗ladi (2.6-rasmga qarang). 

---

110 
2.6-rasm. 
Asta-sekin ishlamay qolishda 
0

â
Ò
, ya‘ni mahsulotni ishlatishda jarayon 
hatto u dastavval amaliy jihatdan yuzaga chiqmasada, birdaniga boshlanadi, 
jarayon tezligi esa vaqt funksiyasi 
 
t

bo‗lib hisoblanadi.
Tasodifiy ishlamay qolish uchun uning paydo bo‗lish vaqti 
â
Ò
tasodifiy 
kattalik bo‗lib hisoblanadi va mahsulotning holatidan bog‗liq bo‗lmagan 
taqsimlash qonuniga bo‗ysunadi. Jarayon juda tez kechadi (



) va shuning 
uchun 
 
â
Ò
f
funksiya buzilmasdan ishlash ehtimolligini aniqlaydi. Ikkita oldingi 
ishlamay qolishlarning xususiyatlarini o‗ziga oladigan uchinchi turdagi ishlamay 
qolishlar ham mavjud bo‗lib (2.6-rasm), buni biz murakkab ishlamay qolish deb 
ataymiz. Bu yerda to‗xtamay qolishning paydo bo‗lish vaqti – mahsulotning 
holatidan bog‗liq bo‗lmagan tasodifiy kattalik, mahsulotning ish qobiliyatini 
yo‗qotish jarayoni tezligi 
 
t

esa uning chidamliligidan bog‗liq bo‗ladi.
Masalan, mashinaga ruxsat etilmagan tashqi zarbli ta‘sirlar kuchlanishning 
kontsentratsiyasi tufayli toliqishdan yorilish paydo bo‗lishining manbasi bo‗lib 
hisoblanishi mumkin. Darzning asta-sekin o‗sib borishi mashinani kelgusida 
ishlatish me‘yori bo‗yicha sodir bo‗ladi.