Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

---------------------------------------------------------------------------------------------------- 
Gipsning xossalari, xususiyati, ishlatish sohasi. Gipsni qotish nazariyalari
Gips bog‘lovchilarni tishlashish va qotishi 
Bu jarayon Quyidagi reaksiya bo‘yicha o‘tadi: 
SaSO
4
∙0,5N
2
O

1,5N
2
O

 SaSO
4
∙2N
2
O 
Bog‘lovchi moddalarning tishlashib qolishi va qotishi u suv bilan
aralashtirilganda xamir hosil qilishga asoslangan. Bu xamir ma’lum mustaxkamlikka 
ega bo‘lgan qattiq toshsimon gipsga aylanadi. Tishlashib qolish jarayoni shunday 
sodir bo‘ladi: yuqori xarakatchanlikka ega bo‘lgan plastik xamir zichlashadi va 
qotadi, so‘ngra qattiq jismga aylanadi. Va bu tishlashib qolish tugagan holatga to‘g‘ri 
keladi. Tishlashib qolishning fizik va kimyoviy hosil bo‘lishida mustaxkamlikning 

---

193 
ortishi kuzatiladi va o‘zidagi moddalarning bo‘lmaydi, chunki xali modda 
zarrachalari orasida bog‘lanish bo‘lmaydi. 
Uchinchi davr - kristallanish va qotish cho‘kmaning kristall o‘simtaga aylanishi 
bilan xarakterlanadi. Bunda juda oz miqdorda issiqlik ajralib chiqadi, massaning 
mexanik mustaxkamligi ortadi. Yarim molekula suvli gipsning suv bilan bevosita 
zarracha yuzasida ta’sirlashuvini (qayta kristallanish yoki kristall o‘simtaga chek 
berib) hozirgi vaqtda ko‘pgina tadqiqotchilar tan olishmaydi. 
Hozirgi davrda ko‘pchilik olimlarning fikricha yarim suvli gipsni tishlashish 
boshlanishi va qotishi ikkita nazariya, ya’ni Le-Shetele va Baykov A.A. 
nazariyalariga binoan o‘tadi. 
Gidratlanish (kotish) – bu gips bog‘lovchi moddalarning suv bilan birikish 
jarayonidir. Bunda yarim molekulali suvli gips qaytadan kristall holatdagi ikki suvli 
gipsga aylanadi: