Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti
Download 4.47 Mb. Pdf ko'rish
|
boglovchi-moddalar
|
Nazorat uchun savollar
1. Gidravlik bog‘lovchi moddalar haqida umumiy ma’lumot bering. 2. Gidravlik ohakning havoda qotuvchi ohakdan qanday farqi bor? 3. Qanday portlandsement xom-ashyosini bilasiz? 4. Portlandsement klinkerining qanday kimyoviy –minerologik qo‘shimchalari mavjud? 5. Portlandsement klinkerini qanday ishlab chiqarish usullari mavjud? VII BOB. PORTLANDSEMENT TURLARI 7.1 Tez qotuvchi, plastifiyrlangan, gidrofob, sulfatga bardoshli, oq va rangli, kengayuvchi portlandsementlar Bizning sanoatimizda ishlab chiqariladigan 45-55% S 3 S, S 3 N, 8-13%. S 4 Al 2 - 12-18%. S 2 S - 25-30% tarkibli portlandsement qurilishni ba’zi sohalari uchun beton va temir - beton ishlab chiqarishda qo‘yiladigan talablarni qondirmaydi. Shu tufayli qurilishning alohida turlarining sement xossalariga o‘ziga xos talablarini to‘liq qondirish uchun portlandsementning maxsus turlarini ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. Bu portlandsementlarning hususiyatlari, qo‘llanish sohalari, kimyoviy tarkibidagi farqlari ularning kamida o‘z kasbini topadi. Giltuproq sementlar deb tayyor mahsulotda past asosli kalsiy alyuminatlaridan kup bo‘ladigan kilib tanlangan tarkibli va erib kesaklanguniga kadar kuydirilgan xom ashyo aralashmani tuyishdan xosil bo‘lgan tez kotadigan gidravlik moddaga aytiladi. Giltuproq sementlar qoʻshilmalarsiz yoki mineral moddali qoʻshilmalar bilan ishlab chiqariladi. Qoʻshilmalar ishlatilganda sementning ba’zi xossalari 147 yaxshilanadi, narxi arzonlashadi. Qoʻshilmalar borligi va uning turiga qarab, sementlarning quyidagi turlari bo‘ladi: - qoʻshilmalarsiz kuydiriladigan aralashmani mayda tuyganda xosil bo‘ladigan giltuproq sement; bu turi giltuproq sementlar orasida eng kup tarkalgani; - giltuproq-angdrid sement – giltuproq sement klinkeriga angidrid qoʻshib tuyishdan xosil bo‘lgan mahsulot; - toʻldirgichlar qoʻshilgan giltuproq sement klinkeriga yog‘och kumir bilan eritilgan nordon domna shlaklari qoʻshib yoki tuyilgan kvars kumi bilan tuyib ishlanadigan giltuproq sement. Giltuproq sement – bog‘lovchi moddalarning eng kimmati. Uni tayyorlash uchun metallurgiya sanoatining kimmatbaxo xom ashyosi – boksitlar talab qilinadi. Boksitlar alyuminiy metalini olish uchun zarur material hisoblanadi va asosan suvli alyuminiy oksidi (Al 2 O 3 * nH 2 O) dan tashkil topgan. Giltuproq sement ishlab chiqarish. Bunday sement ishlab chiqarish uchun zarur xom ashyo materiallariga ximiyaviy va mineralogik tarkibi jixatidan juda qattiq talablar kuyiladi. Giltuproq sement asosan bir kalsiy alyuminatdan iborat boʻlishi kerak; boshqa oksidlar xosil qilgan moddalar bor boʻlsa, sifati buziladi. Shuning uchun begona aralashmalar qoʻshilmagan, faqat giltuproq va kalsiy karbonat (ohaktosh) dan tashkil topgan xom ashyolar eng yaxshi material hisoblanadi. Lekin tabiyatda ximiyaviy sof giltuproq va ohaktosh uchramaydi; jinslarda ma’lum miqdorda xar xil aralashma – qumtuproq, temir oksidi, magniy oksidi va boshqalar xam bo‘ladi. Giltuproq sement ishlab chiqarish uchun zarur xom ashyo materiallarda qumtuproq muayyan miqdorda (6 – 8% gacha) boʻlishi kerak. Temir oksididan xom ashyo aralashmada 10% dan ortiq boʻlmasligi kerak. Xom ashyo materiallarini kuydirish uchun konstruksiyasi xar xil issiklik apparatlari ishlatiladi. Xom ashyo erib kesaklashgunicha yoki batamom erigunicha kuydirilishi mumkin. Erib kasaklashgunicha kuydirish uchun aylanma yoki shaxtali pechlar ishlatiladi. Yokilgi sifatida gaz yoki sement kuldan ifloslanmasligi uchun kam kulli kumir ishlatiladi. 148 Batamom erigunicha kuydirish uchun vagrankalar, elektr va domna pechlaridan foydalaniladi. Domna pechlarda bir yula ikki xil maksulot – chuyan va giltuproq sement klinkeri olinadi (klinker pechdan faqat muayyan ximiyaviy tarkibli shlak xolida olinadi). Giltuproq sementni elektr pechda eritayotganda texnologik operatsiyalar quyidagi tartibda bajariladi (sxemaga karang). Domna pechida kuydirish nixoyatda tejamliligi bilan farq qiladi, chunki xom ashyo materiallar xam chuyan eritish uchun kerak bo‘ladigan yokilgi hisobiga eriydi. Giltuproq sement bilan chuyanni baravariga eritayotganda yoqilgʻidan qoʻshimcha suratda ozgina iste’mol qilinadi. Elektr pechda eritayotganda esa koʻp (1 t klinkerga 1000 kvt/soat gacha) elektr energiya sarflash kerak bo‘ladi. Natijada giltuproq sement narxi ancha kimmatlashib ketadi. Ammo elektr pechlardan foydalanayotganda eritish jarayonini ancha aniq uzgartirib turish va ancha boy eritma olishga imkon tugʻiladi. Shuning uchun ham yuqori sifatli sement chikadi. Ohaktosh ombori Boksitlar ombori Ta’minlagichli bunker Ta’minlagichli bunker Maydalagich Begunlar (maydalash) Kuydirish pechi Boksitni qizdirish pechi Kesaksimon ohak (qaynama) bunkeri Ta’minlagichli bunker Maydalagich Tarozili dozalagichi bor bunker Tarozili dozalagichi bor bunker Elektr pech Ferrosilitsiy eritmasi Klinker eritma 149 Chuyan idishlar Chuyan idishlar Sovish Sovish Klinker ombori Maydalagich Magnit separator Klinker Ta’minlagichli bunker Shar tegirmon Ferrosilitsiy ombori Giltuproq sement ombori Download 4.47 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|