Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet61/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

245
Такрорлаш уяун саволлар.
L Сертификат нима?

  1. Сертификатлаштириш нима уяун керак?

  2. Сертификатлаштиришни ким томонидан амалга оширилади?

  3. Сертификатлаштиришда нечта томон шптирок этади?

  4. Миллий сертификатлаштириш тизими деганда нимани тушунасиз?

  5. Сертификатлаштириш идораси кандай булиши керак?

  6. Сертификатлаштиришдан кузда тутилган максад.

  7. Сертификатлаштиришнинг конуний асослари.




  1. Сертификатлаштириш тутрисидаги конуннннг мохияти нимадан иборат?

  2. Миллий сертификатлаштириш тизимииинг асосий вазифалари/

246
11-6об СЕРТИФИКАТЛАШТИРИЛ! ТИЗИМЛАРИ
П. 1. Сертификатлаштириш схемалари
Сертификатлаштириш буйича ИСО таркибидаги кумита томонидан тайёрланган хужжатда учинчь томон тарафидан а мал га ошириладиган сертификатлаштиришнинг сагкизта схемаси берилган:
Биринчи схема. Бу схема билан факат махсулот намуналари турларини сгандартлар талабларига мувофимигини махсус тасдикданган синов ташкилотларида синовдан утказилади. Бу хилдаги сертификатлаштиришда синовга такдим этилган намунани белгиланган талабларга мувофиклиги тасдиманади, холос Бу йул узининг соддалиги ва унча куп харажат талаб к«илмаслиги туфайли миллий ва халқро савдо муносабатларида муайян даражада таркдлган.
Иккинчи схема. Бу схемада махсулотнинг намука турларини
махсус тасдикданган синов ташкилотларида синовдан утказилиб, сунгра
унинг сифатини савдо шахрбчаларидан вакти-вакти билан олинадиган
намуналар асосида назорат килиб борилади. Бу усул таадим этилган
намуналар сифатини бахрлаш билан серияли чикаётган махсулотнинг
сифатини хам бахолаш имконини беради. Усулнинг афзаллиги унинг
соддалигидадир. Унинг камчилигига эса назорат синовлар натижасига
кдраб, агар махсулот стандарт талабларига номувофиклиги
аникланилса, барибир уни савдо шахобчаларидан чикариб ташлаш мумкин булмайди ёки уни чикариб ташлаш учун бирмунча кийинчиликлар тугилади.
247
Учинчи схема. Махсулот намуналарининг турларини махсус тасдикланган синов ташкилотларида утказиш, сунгра сотувчи ёки истеъмолчига юбормасдан туриб вакти-вакти билан намуналарнинг текширувини назорат килишга асосланади. Иккинчи схемадан фаркланувчи томони шуки махсулот савдо шахобчаларига тушмасдан туриб, синов назорати утказилади ва стандартга номувофиклиги аникланса, махсулотнинг истеъмолчига жунатилиши тухтатилади.
Туртинчи схема. Махсулот намуналарининг турларини худди 1-3-схемалардек синовдан утказишга асосланган булиб, сунгра савдо шахобчасидаги хамда ишлаб чикаришдан олинган намуналарнинг текшириш назорати вакти-вакти билан утказиш оркали махсулотнинг сифати хисобга олинади. Бу хрлда махсулот ишлаб чикарилган булиб, унинг чикарилишига маълум харажатлар булгандан кейин стандарт талабларига номувофиклиги аникданади.
Бешинчи схема. Бу схема махсулот намуна турларини тасдикланган синов ташкилотларида утказишга ва махсулот ишлаб чикаришнинг сифатини бахолашга асосланган булиб, сунгра савдо шахобчасида ва ишлаб чикаришда намуналар сифатини вакти-вакти билан текширилиб назорат килиб борилади. Бу сертификатлаштириш усули фа кат махсулотнинг сифатини назорат килибгина крлмай, балки корхонада чикариладиган махсулотнинг сифатини керакли даражада булишини хам назорат килади. Табиийки, корхонадаги махсулот сифатини таъминлашда, тизимни бахоланишида унинг мезонини аниклаш мухим ахамиятга эга. Ушбу усул саноати ривожланган мамлакатларда хамда халкаро сертификатлаштириш тизимларида энг куп таркдлган схемадир. Биринчи, туртинчи схемаларга Караганда бу
248
схема энг мураккаб ва нисбатан кимматрок турадиган схема булиб,
у»
унинг афзаллиги итеъмолчи махсулог сифат даражасини юкори эканлигига ишонч хосил килади, бу эса асосий мезон хисобланади.
Олтинчи схема факат корхонадаги махсулотнинг сифатини таъминлаш билан тизимни бахрланишини утказишга мулжалланган. Бу усул айрим вактда корхона-тайёрловчини аттестатлаш деб хам юритилади. Бу хил сертификатлаштиришда факат корхонанинг белгиланган сифат даражадаги махсулотни чикариш крбилияти бахоланади.
Еттинчи схема. Махсулотнинг хар бир тайёрланган тудасидан
синовларга танлаб олишга асосланган. Танлаб олиш синовларининг
натижаларига караб тудани ортиш учун карор кабул килиниши
аникданади. Бу хилдаги сертификатлаштириш учун танланманинг
хажми аникданиши лозим, бу эса тайёрланган туданинг катта-
кичиклигига макбул буладиган сифат даражасига боглик. Кабул
килинган к,ои да га асосан танланмани туплаш ваколатланган синов
ташкилотлари томонидан амалга оширилади. Бу хил
сертификатлаштириш кулланилиши статистик усулни куллаш билан богликдир.
Саккизинчи схема. Х^ар бир тайёрланган, айрим буюмнинг стандартлар талабига мувофиклиги синовлар утказиб аниклашга асосланган. Бу сертификатлаштириш усулида юкорида 1-7 схемаларига Караганда таъминловчининг масьулияти анча юкори. Табиийки муваффакиятли синовлардан утган буюмларгина сертификат ёки мувофикдик белгисини олади. 8- схема махсулотга нисбатан юкори ва катъийрок талаблар куйилганда ишлатилишга асосланган ёки
249
мздсулотнинг ишлатилиши натижасида стандарт талабларига мое келмаслиги истеъмолчига катта иктисодий зарар етказганида кулланилади. Бу хил сертификатлаштириш кимматбахо металлардан ва кртишмалардан тайёрланадиган буюнларда купрок, кулланилади. Бундан асосий мацеад кимматбахо металларнинг белгиланган микдорини, таркибини ва буюмнинг тозалигини текширишдир.
Буюк Британия институти томонидан сертификатлаштиришнинг янги хили яратилиб, бу усул билан фа кат ишлаб чикаришдаги технологик жараёнларини тасдикланиши /аттестатланиши/га асосланган.
Хрзирги замон адабиётида хар бир сертификатлаштириш схемасининг афзаллиги ва камчиликлари тахлил этилган. Буларнинг ичида энг мукаммал ва мураккаби бешинчи схемадир. Бу схема тулик булганлйги учун уни асос килиб олиб, хозирги замон халкаро сертификатлаштириш тизими яратилмокда.
Сертификатлаштириш тизимларини бошкарувчи идора муайян турдаги махсулот сифатининг назоратини ташкил этиш, стандартларга риоя килишни мажбурий талаб этишини, истеъмолчи ва савдо талабларини эътиборга олиб, мамлакатдаги амалда булган к,онунлар ва меъёрий хужжатлар асосида уз ишини ташкил этади.
Сертификатлаштириш идораси синовларни утказиш, корхонадаги ва савдо шахрбчасидаги махсулотнинг сифатини назорат килиш хамда назоратни ташкил цилиш ва шунга ухшашларни бажариб учинчи томон вазифасини бажаради. Бушшг учун сертификатлаштириш идорасида синов булимлари, махсус назоратчилар штати булишн керак. Аммо бу \амма вакт хам иктисодий
250
томондан узини оклай олмайди. Шундай холларда у уз вазифасининг бир кисмини бошка идорага ёки ташкилотга топширади.
11.2. Сертификатлаштириш омиллари
Сертификатлаштириш сохасидаги ишларни амалга оширишда куйидаги асосий омиллар хал килувчи урин тутади:

  • ташки ва ички бозордаги истеъмолчининг манфаатларига мое келадиган махсулот учун мезонни тугри танлаш;

  • сертификатлаштириш ишларини утказишда холислик /хакконият/ булиши.

Таъминловчининг буюми /махсулоти/ хар доим хам белгиланган стандарт талабларига мое келади деган курсатмаси хамма вакт хам кабул килинавермайди. Чунки у махсулот сифатини текширишда узининг шахсий текшириш тизимини тузади, бу деярли бозорда хам, саноатда хам кенг ёйилган йуллардан биридир.
Лекин хозирги замон фан, техника ва технологик жараёнларнинг энг кулай ва самарадор тизими шундай булиши лозимки, бунинг натижасида махсулот ишлаб чикарувчига нисбатан хеч кандай таъсир этилмаслиги лозим. Ташки савдо ва халкаро иктисодий алокалар нуктаи назаридан сертификатлаштириш фаолияти мустакил булиши алохида ахамият касб этади. Шундай сертификатлаштиришни бошкарувчи идора стандартлаштириш идоралари хамда тижорат ташкилотлари ёки давлат муассасалари булиши мумкин. Улар узларининг синов утказувчи лабораторияларига эга булиб, махсулотни текширадиган ходимни ишга лаёкатлилигини текширади хамда

Download 1.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling