R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

Har qanday tashkilotda bir turdagi ishni bajamvchi kishilar birlashadi. Ba’zi 
bir kompaniyalarda gumhlash funksional belgilar bo‘yicha, boshqalarida esa 
bolimlar ishlab chiqarilayotgan mahsulot, iste’molchi ko‘rinishi, geografik belgilar 
asosida shakllanadi.
Katta korxonalarda boiimlar bir necha belgilar bo‘yicha tashkil topishi 
mumkin, bo‘limlami tashkil qilishning eng umumiy belgilari funksional belgi 
bo‘lib, menejer va xizmatchilar bir bo‘limni, firmaning moliyaviy muvafTaqiyatini 
ta’minlovchilar boshqa bo'limni tashkil etadi.
Bu bo‘limlar rahbarlari firma prezidenti oldida hisob beradilar. Chegaralangan 
hududda chegaralangan mahsulot ishlab chiqaradigan firmalarda funksional 
bo‘limlar tashkil qilinadi. Ammo kichik firmalarda funksional belgilar bo‘yicha 
ish tashkil qilish har doim ham maqsadga muvofiq emas.
Bunday paytlarda u yoki bu tashkilotda bo‘limlami ixtisoslashtirish koVama 
(kombinatsiya) shaklda bo‘lishi mumkin. Kompaniyada asta-sekin biznesning 
yangi yo‘nalishi bo‘yicha muvofiq bo‘limlarini tashkil qilish mumkin. Bo‘limlar 
geografik belgilar bo‘yicha u yoki bu hududga xizmat ko'rsatishi asosida tashkil 
qilinishi mumkin.
Tashkilot
Texnologiyalar
I
Odamlar 
Maqsadlar
I
47

---

Shunday qilib bo‘limlami korxona ichida ixtisoslashuvining to‘rtta talabini 
ajratib ko‘rsatish mumkin:
— ishlab chiqarish turlari bo‘yicha;
— geografik hududlar bo'yicha;
— iste’mol bozorlari bo‘yicha;
— faoliyat turi bo‘yicha.
Bu yo‘nalishlar korxona tashqi va ichki muhitiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy 
omillar bo‘lib xizmat qiladi. «Ilmiy tashkil qilish» va «ilmiy boshqarish» nomini