Raqobatning mohiyati, shakllari va usullari

Narxlardan chegirma qilish
Bunda tovar narxlaridan muayyan foizda chegirma qilinadi. 
Imtiyozli narxlarni qo`llash
Bunda xarid hajmini ko`paytirib borgan iste`molchilarga 
rag`batlantiruvchi imtiyozli (pasayib boruvchi) narxlardan foydalaniladi. 
Narxsiz raqobatlashish
Tovar sifatini tabaqalashtirish – bir xildagi ehtiyojni qondiradigan va bir 
turga mansub bo`lgan tovarlar turlicha iste`mol xossalariga ega bo`ladi.
Tovarlarni kreditga sotish- tovarlar nisbatan ortiqcha bo`lgan sharoitda ishlab 
chiqaruvchi o`z tovarlarini narxini kechiktirib to`lash sharti bilan sotib, 
raqiblaridan ustun kelishi mumkin.
Sotish vaqtida va kafolatlangan muddatda tekin servis xizmati 
ko`rsatish. 
Reklama , tovar belgilari, firma muhirlari hamda qadoqlash usullari tovarlar 
jozibadorligini oshirish va sotish hajmining ko`payishini rag`batlantirishning 
muhim yo`llari hisoblanadi.

---

8 
Marketing –uning vositasida mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonini 
talabga moslashtirishga harakat qilinadi.
Monopoliyalarning iqtisodiy asoslari va ularning turlari. 
Monopoliya – iqtisodiy faoliyatning biror sohasida (ishlab chiqarish, 
xizmat ko`rsatish, tijorat va h.k.) korxona yoki davlatning tanho hukmronligini 
ifodalaydi.
Monopoliyalarning kelib chiqish sabablari:

Kapitalning to`planishi va markazlashish. 

Fan – texnika taraqqiyoti. 

Davlatning ayrim faoliyat sohalarini qo`llab – quvvatlashi. 

O`zaro kelishish. 
Monopoliyaning turlari
Bozorni qamrab olish darajasiga ko`ra: sof monopoliya, oligopoliya, 
monopsoniya farqlanadi. 
Sof monopoliya – tarmoqdagi yagona ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining 
narx va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi yakka hukmronlik holati 
hisoblanadi. Masalan:<< O`zbekiston havo yo`llari>>DAK, <> DAK, Toshkent 
aviatsita ishlab chiqarish birlashmasi.
Oligopoliya – tarmoqdagi bir necha yirik ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining 
narx va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi hukmronlik holati hisoblanadi. 
Masalan: O`zbekistonda sement (asosan Bekobod,Quvasoy, Ohangaron, Navoiy 
shaharlarida joylashgan) va h.k.

---

9 
Monopsoniya – tarmoqdagi ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchilar soni juda ko`p 
bo`lib, ular tovar yoki xizmatlarning yagona iste`molchisi yoki xaridori mavjud 
bo`lgan sharoitdagi yakkahukmronlik holati hisoblanadi.Masalan: <> korxonasi.